Bu günkü gündə rəqəmsal platformaların geniş yayılması ilə UX və UI ifadələrinin əhəmiyyəti artır və beləcə, insanların əksəriyyəti UX və UI-ın nə olması, hansı xüsusiyyətlərə malik olması və bir-birindən hansı məqamlarda fərqlənməsi və s. kimi suallarla maraqlanırlar. Bu yazıda biz müvafiq suallara cavab verərək dizaynlarda əvəzolunmaz olan UX və UI-nin əsas aspektlərinə toxunacayıq.

UX və UI dizaynı fərqli funksiyalara malik olsa da, bir-biri ilə əlaqəlidir və bir-birini tamamlayır. Hər iki anlayış daim yenilənməli və qorunmalıdır. Məzmundan tutmuş istifadə ediləcək rənglərə qədər bir çox elementləri əhatə edən UX və UI dizaynının nə olduğunu və fərqlərin nə olduğunu izah etməyə çalışacağıq.

Ümumi olaraq tərif versək, UX (User Experience) istifadəçi təcrübəsi olub şirkətlərin müştəriləri üçün davamlı məmnuniyyəti təmin etmək və ya istifadəçilər üçün həyata keçirilən dizayn və inkişaf işləridir. UI (User Interface) istifadəçi interfeysi deməkdir və internet istifadəçiləri üçün düzgün istiqamətlər verməklə daha uzunmüddətli, keyfiyyətli qarşılıqlı əlaqə yaratmağı hədəfləyən dizaynlardır. Gəlin, UX və UI dizaynlarının nələri əhatə etdiyini və aralarındakı fərqləri araşdıraq.

UX Dizaynı

İstifadəçi təcrübəsi(UX) A-dan Z-ə qədər dizaynda istifadəçilərin bütün qarşılıqlı əlaqəsini əhatə edir. Yəni, söhbət istifadəçinin qarşılıqlı əlaqə prosesində keçirdiyi bütün yaxşı, pis və ya maraqlı təcrübələrdən gedir. Geniş əhatə dairəsinə malik olan UX, istifadəçilərlə bağlı bəzi testlərdən aldığı məlumatlarla formalaşdırıla bilər. Dizayna daxil ediləcək detalların harada, nə vaxt və necə baş verəcəyi ilə bağlı istifadəçinin qarşılıqlı əlaqəsini qurur.

Deyə bilərik ki, vebsaytda darıxmadan və əylənərək vaxt keçirməyimiz UX dizayn prosesindəki detalların nəticəsidir. Hansı düymənin harada olmasına UX dizayn qərar verir.

İnsanların daha çox sağ əlli olması, mətni soldan sağa oxuması və ya açıq rənglərin daha çox nəzərə çarpması UX dizayn prosesində nəzərə alınan detallardan yalnız bir neçəsidir.

UX dizaynı gündəlik həyatda istifadə edilən məhsul və ya xidmətin istifadəçi təcrübəsinə diqqət yetirir və istifadəçi təcrübəsini formalaşdıran, istifadəçinin necə hiss etdiyini və etmək istədikləri əməliyyatları asanlaşdıran hər bir amili ehtiva edir.

Bir çox rəqəmsal məhsul tərtibatçısının məqsədi istifadəçi təcrübəsini artırmaqdır. Asan istifadənin təmin edilməsi və ziyarətçinin məhsuldan ən sadə şəkildə həzz almasını təmin etmək yaxşı bir UX dizaynı ilə həyata keçirilir. Düzgün sözlər seçərək istifadəçi təcrübəsini nə qədər təsvir etməyə çalışsaq da, bu sahədə qeyri-müəyyənliyi aradan qaldırmaq demək olar ki, mümkün deyil. Çünki istifadəçi təcrübəsi əslində sınaq və səhvə əsaslanan bir prosesdir. Heç bir dizayner və ya tərtibatçı məhsulunu sınaqdan keçirmədən necə istifadə təmin edəcəyini bilə bilməz. Bu səbəbdən UX dizaynerləri çox vaxt bir neçə dizayn üzərində işləyirlər. Yəni birdən çox dizaynı üzə çıxardıqdan sonra onların hər birini istifadə üçün açır və rəy aldıqdan sonra hansı dizaynın daha yaxşı olduğuna qərar verirlər.

İstifadəçilər və şirkətlər arasındakı əlaqənin taleyi ilə bağlı əhəmiyyətli bir qərar mexanizmi olan UX dizaynı, demək olar ki, hər bir məhsul və ya məhsul detalına tətbiq edilə bilər. Yaxşı bir UX dizaynı potensial müştərini çox tez mövcud müştəriyə çevirə bilər, pis dizaynlar isə hamısını itirməyinizə səbəb ola bilər. Deyə bilərik ki, şirkətlərin bazar araşdırması proseslərinə daxil olan bu dizaynlar həm şirkətləri, həm də müştərilərini məmnun etmək üçün aparılan analiz və sınaqlara əsaslanan işlərdir.

UX Dizayneri nə edir?

UX dizaynerləri məhsul və ya xidmət üçün yaxşı istifadəçi təcrübəsi yaratmaq üçün bazar araşdırması, məhsul inkişafı, strategiya və dizayn işləri aparırlar. Onlar müştəri ilə məhsul arasında körpü qurur, şirkətə ehtiyac və gözləntiləri daha yaxşı anlamağa və yerinə yetirməyə kömək edir. UX dizaynerləri məhsulları, xidmətləri və texnologiyanı mümkün qədər istifadəçi dostu və əlçatan etməyə çalışır. Bununla onlar istifadəçinin istəklərini bizneslə uzlaşdırırlar. UX dizayneri, əsasən, MindManager, MockPlus, SmartDraw, UserTesting, Microsoft Visio, InVision kimi proqramlardan istifadə edir.

UI Dizaynı

İstifadəçi interfeysi(UI) dizayndakı interfeyslərlə, yəni xarici dizaynla məşğul olur. Xarici görünüşlə əlaqəli bütün dizaynlar UI dizaynı ilə bağlıdır. Bu nöqtədə onu UX ilə qarışdıra bilərsiniz, lakin incə bir fərq var. UX istifadəçi təcrübəsinə əsaslanan dizaynla istifadəçi qarşılıqlı əlaqəsi ilə məşğul olur. UI istifadəçi qarşılıqlı əlaqəsindən daha çox dizayn cəlbediciliyi ilə maraqlanır. Başqa sözlə, UX bizim qavrayışlarımızla, UI isə gözlərimizlə bağlıdır.

UI dizaynı sayəsində bütün düymələr öz yerindədir. Axtarış motoru, əlaqə bölməsi, haqqımızda bölməsi və ya qalereya UI dizayn prosesində gözə ən cəlbedici şəkildə yerləşdirilir.

Deyə bilərik ki, UX əslində UI dizaynını özündə ehtiva edir. Axtarış motorunun və ya haqqımızda bölməsinin harada daha yaxşı görünəcəyi ilə məşğul olarkən, UX dizaynı üçün vacib olan istifadəçi qarşılıqlı əlaqəsi və təcrübəsi də nəzərə alınır. Məsələn, həm qadınların, həm də kişilərin istifadə etdiyi bir çantanı nümunə götürsək, zəncirbəndin ölçüsü, forması və görünüşü UI ilə bağlıdır. Onun yerinin harada daha faydalı olacağı və hansı rəngə daha çox üstünlük veriləcəyi isə UX ilə bağlıdır.

İstifadəçinin veb-saytda çətinlik çəkmədən naviqasiya etməsini, axtardığı məlumatlara asanlıqla daxil olmasını və bu rahatlıq sayəsində uzun müddət saytda qalmasını təmin etmək üçün istifadə edilən vizual dizaynların hamısı UI-dir. Formal yönümlü təkmilləşdirmələr, estetik detallar və görünüşlə bağlı hər şey UI dizayna aiddir. Səhifə strukturu, düymələr, şəkillər, xətlər, rənglər kimi qrafik elementlər UI dizaynının bir hissəsidir.

UI Dizayneri nə edir?

UI dizayneri saytın naviqasiyasını, istifadəçi interfeysi tipini və ya məhsul növünü tamamilə intuitiv şəkildə tərtib edir və bununla da istifadəçini çaşdırmadan öz məqsədlərinə çatmağa çalışır. O, interfeys və tipoqrafiya, rəng sxemi və naxış kimi bütün elementlərə diqqət yetirir. UI dizaynerləri diaqramlar və lövhələr yaratmaq üçün Sketch, Figma və Photoshop kimi vasitələrdən istifadə edərək interfeyslərin dizaynına çox vaxt sərf edirlər. Onlar həmçinin məhsulun spesifikasiyalara cavab verdiyinə əmin olmaq üçün UI testi aparırlar. Yaxşı bir UI dizaynerinin ən vacib cəhəti müştərini başa düşməkdir. Davamlı olaraq araşdırma fəaliyyətləri ilə müştərini nəyin xoşbəxt etdiyini, hansı problemləri həll etməyə çalışdıqlarını və hansı həll yollarının ən vacib olduğunu öyrənirlər. UI dizaynı ciddi şəkildə estetika ilə bağlıdır, UI dizaynerinin məqsədi isə müştərini razı salmaqdır.UI dizaynerlərinin istifadə etdiyi proqramlara misal olaraq Adobe XD, Sketch, Gravity Design, Affinity Designer, Figma, Adobe Illustrator və Adobe Photoshop verilə bilər.

UX VƏ UI ARASINDAKİ FƏRQLƏR

Uğurlu dizayn üçün bir-birindən ayrılmamalı, lakin bütövlükdə dizayn prosesinə daxil edilməli olan UX və UI bəzən bir-biri ilə qarışdırıla bilər. Bu səbəbdən, UX və UI dizaynlarının unikal xüsusiyyətləri və fərqlərinə toxunmaq, maraqlananların zehnindəki sual işarələrini aradan qaldırmaq lazımdır.

UI rəqəmsal mərhələləri təcəssüm etdirir, UX isə istifadəçi davranışlarına diqqət yetirir və onları rəqəmsal dünyadan ayrı saxlayır, lakin yenə də rəqəmsal mühitdə sınaqdan keçirir. UI müvafiq dizaynın istifadəçinin gözündə necə görünəcəyini nəzərə alaraq nəticədə dizaynın vizuallığına diqqət yetirir. UX, əksinə, vizuallıqdan çox istifadəçinin bu dizaynla necə qarşılıqlı əlaqə quracağını qurur. Bu fərqlərə əsaslanaraq, UX-in UI-i əhatə edən daha geniş bir anlayış olduğunu söyləmək olar. Başqa sözlə, UX mücərrəd və UI konkret nəticələri verir.

• UX dizaynın istifadəçi ilə qarşılıqlı əlaqəsi ilə məşğul olur. UI dizaynın istifadəçi tərəfindən necə görünəcəyi ilə maraqlanır.

• UX dizaynı üçün uğur nə qədər müştəri cəlb etməyidir. UI üçün uğur onun gözə nə qədər xoş və gözəl görünməsidir.

• UX dizaynında testlər istifadə edilə bilər, UI dizaynlarında isə yox.

• UX insan psixologiyası ilə daha bağlıdır.

• UX dizayn prosesində psixologiya və sosiologiya kimi mövzularda məlumatlı olmağa üstünlük verilsə də, UI dizayn prosesində veb dizaynı üzrə kifayət qədər biliyə üstünlük verilir.

• UX dizaynı şirkətin bütün rəqəmsal simaları ilə istifadəçi arasında qarşılıqlı əlaqənin keyfiyyətinin inkişafı və təkmilləşdirilməsi prosesidir.

• Brendinizin və ya biznesinizin bütün güclü vizual aktivlərini interfeyslərə köçürməyin ən doğru yolu UI dizaynının mövzusudur.

• Keyfiyyətli nəticələr əldə etmək üçün testlər, inkişaflar, tədqiqatlar və məzmun məsələləri UX dizaynının əhatə dairəsinə daxildir.

• UI dizaynı isə istifadəçiyə biznesinizlə bağlı hər cür platformada interaktiv oriyentasiyaya malik olmağa imkan verir.

• Rəqəmsal olmayan təcrübələrin rəqəmsal dünyaya uğurla ötürülməsi qısaca UX dizaynının mövzusudur.

UX Dizaynının Tarixi

UX dizaynının tarixini öyrənmək əsas prinsipləri anlamağa kömək edir. UX termini ilk dəfə 90-cı illərdə Don Norman tərəfindən istifadə edilsə də, daha uzun müddət əvvəl bu anlayış meydana çıxmışdı. UX dizaynı eramızdan əvvəl 4000-ci ildən qədim Çin Feng Shui fəlsəfəsinə əsaslanır. Həmçinin, eramızdan əvvəl V əsrin əvvəllərində qədim yunan sivilizasiyalarının alətlərini və iş yerlərini erqonomik prinsiplərə əsaslanaraq dizayn etdiyinə dair sübutlar da var. UX dizaynından geniş istifadə 19-cu əsrin sonlarında Frederik Uinslou Taylor və Henri Ford kimi böyük mütəfəkkirlər öz təcrübələrini və dizayn prinsiplərini istehsal proseslərinə inteqrasiya etdikdə başladı.

UI dizaynının tarixçəsi isə birbaşa qrafik dizaynla bağlı olduğundan dolayı geniş bir mövzudur və növbəti bloq yazılarımızda yer veriləcəkdir.

İstənilən şirkətin edə biləcəyi ən böyük rəqəmsal marketinq səhvlərindən biri yeni bir veb-saytı qurub onu optimallaşdıra bilməməkdir.

Bu cür SEO-dostu olmayan saytlar axtarış sisteminin optimallaşdırılmasını əngəlləyir, mobil istifadəçiləri məyus edir və beləliklə, satış potensialını azaldır. Bu da öz növbəsində veb-saytların yenidən dizayn olunmasına gətirib çıxarır.

Əksər vaxtlarda SEO problemlərinin yaranmasında səbəb açar sözlərin düzgün tapılmaması və açar söz strategiyasının yaradılmamasıdır. Saytın heç bir açar söz araşdırması/strategiyası olmadıqda, tərkibindəki səhifələr bütün açar söz hədəfləri üçün əl çatan olmayacaq.

Yüksək keyfiyyətli yazılmış və optimallaşdırılmış məzmun veb-saytınızı SEO dostu etmək üçün başlıca strategiyalardan biridir. Google, nüfuzlu, əlaqəli, faydalı və cəlbedici olan məzmunu müəyyənləşdirmək və sıralamaqda son dərəcə ustadır. Məzmun Google -da xüsusi açar sözlər ətrafında və xüsusi ölçüdə yazılmalıdır.

Səhifənin yüksək sürətli yükləmə sürəti həm veb-sayt istifadəçiləri, həm də axtarış sistemləri üçün yüksək böyük bir üstünlükdür. Düzgün dizayn və keyfiyyətli hostinq təminatçısı birləşərsə, bir şirkətin veb saytının ildırım kimi yüklənməsi təmin oluna bilər.

Marka logosu bir şirkətin siması olaraq xarakterizə edilə bilən və çox vaxt potensial bir müştərinin işiniz və sizlə əlaqədar fərqinə varacağı ilk şeydir.

Loqo yalnız bir görüntüdən daha çox şeydir və müştərilər üçün tanınma nöqtəsidir və şirkətinizin brendə çevrilməsi və bütün marka memarlığı üçün vacib bir təməldir.

Müştərilərin bir neçə saniyə ərzində bir şirkət haqqında fikir formalaşdırdıqları və yaxşı dizayn edilmiş bir loqotip işinizi peşəkar, etibarlı və ən yaxşı səviyyədə təqdim etdiyinizi göstərərək potensial və hədəfli müştərilərə çatdırır.

Uğurlu bir loqo üçün 2 saniyə kifayətdir ki, şirkətin potensial müştərilərini məhsullarının bazarda rəqiblərlə müqayisədə hər hansı bir dəyərə sahib olduğuna inandırsın.

Marka loqosunun əhəmiyyəti mövzusunda ən kritik məqamlardan biri loqoların vizual və yaddaqalan olmasıdır. Məsələn, Gucci çantasında markanın loqotipi onun real dəyərindən qat -qat çox satmaq üçün kifayətdir. Loqotipiniz izləyicilərinizi şirkətinizə aparır. Loqotiplər markanızın tanınma nöqtəsidir və müştərilərin markanızı tanımaq üçün istifadə etdikləri simvoldur.

İdeal olaraq, insanların loqotipinizin görmə qabiliyyətini dərhal şirkətinizin etdikləri ilə əlaqələndirməsini və daha da əhəmiyyətlisi, markanız və bütövlükdə şirkət haqqında hiss etmələrini və görselleştirmelerini istəyərsiniz. Yaxşı bir logo vizual bir element və estetik baxımdan xoş bir element olduğu üçün markanız haqqında yalnız şirkətinizin adının çata bilməyəcəyi müsbət xatırlatmalara səbəb olur.

Hər hansı bir şirkət məhsul təklifləri ilə və ya bir bütün olaraq marka ilə emosional bir əlaqə qurmaq üçün logoların rəng sxemlərindən faydalana bilər. Məsələn, meyvə şirəsi satan bir şirkət tropik yerlərdəki tətillərlə bağlı xoş duyğular oyatmaq üçün narıncı, sarı, yaşıl rənglərindən istifadə edə bilər. Yaxud, yüksək keyfiyyətli saatlar, qara qalstuklar satan markalar rəsmiyyət yaratmaq qara rəngdən istifadə edə bilər.

8 fevral 2022-ci tarixində "Networking Azerbaijan" biznes klubunun "Flame Tower"də yerləşən "Fairmont" hotelində növbəti görüşü baş tutub.

Tədbirdə biznes klubun tərəfdaşlarına “Gold Member" və "Silver Member mükafatları təqdim edilib.  “Networking Azerbaijan” ailəsinin daimi üzvlərindən biri olan Rəşad Qafarzadə Web Coder Agency-nin icraçı direktoru olaraq tədbirdə bizləri təmsil edib.

Tədbirin əsas məqsədi yeni tanışlıqların yaranması, müxtəlif işgüzar insanlarla biznes əlaqələrinin inkişafı və genişləndirilməsindən ibarətdir.

Tədbirdə iş adamları və dövlət qurumlarının nümayəndələri iştirak edib, onlara işgüzar əlaqələrin qurulması, inkişafı və genişləndirilməsi üçün lazımi şərait yaradılıb.

Təqribən 150 nəfərin iştirakı ilə baş tutan tədbirdə Networking Azerbaijan klub tərəfdaşlarına, üzvlərinə "Gold Member" və "Silver Member" mükafatı təqdim olunub.

Networking Azerbaijan biznes klubunun həmtəsisçisi Orxan Hacıyev qonaqları giriş nitqi ilə salamlayıb və biznes əlaqələrinin qurulması,  gələcək inkişafı, eyni zamanda, klubun daha da böyük layihələri haqqında məlumat verib. O qeyd edib ki, ölkənin sosial-iqtisadi inkişafı birbaşa olaraq sahibkarlıq fəaliyyətində uğurlarla, habelə müxtəlif biznes layihələrinin həyata keçirilməsi, yaradıcı və innovativ ideyaların həyata keçirilməsi ilə bağlıdır.

Nitqdən və təqdimatdan sonra qonaqlar arasında yenidən əlaqələrin yaradılması, müzakirələrin davam etməsi üçün furşet təşkil olunub. Nəzərinizə çatdırmaq istərdik ki, Web Coder Agency “Networking Azerbaijan” tərəfindən ilk dəfə olaraq “Gold Member” mükafatına layiq görülüb.

Sahibkarlar iş dünyasındakı ən son tendensiyaları və yenilikləri müzakirə edib, həmçinin postpandemiya dövründə problem və məsələlərin həlli ilə bağlı fikirlərini və təcrübələrini bölüşüblər. Networking Azerbaijan Business Club-un bütün tədbirləri kimi bu görüş də rahat və xoş atmosferdə keçib.

"Kəpəz" Peşəkar Futbol Klubu Azərbaycanın ikinci böyük şəhəri olan Gəncə şəhərini təmsil edən futbol klubudur. Klubunun əsası 1959-cu ildə qoyulub. Sovet dönəmində Azərbaycanın ən uğurlu iki futbol klubundan biri olan "Kəpəz" 1992-ci ildən etibarən 3 dəfə Azərbaycan Premyer Liqasının və 4 dəfə Azərbaycan Kubokunun qalibi olub. "Kəpəz" Azərbaycanda ən böyük azarkeş ordusuna sahib futbol klublarından biridir.“Web Coder" agentliyi  “Kəpəz” PFK  arasında tərəfdaşlıq müqaviləsi imzalanıb. Müqaviləni “Kəpəz” futbol klubunun icraçı direktoru İlqar Nadiri və "Web Coder" agentliyinin rəhbəri Rəşad Qafarzadə imzalayıblar. Müqaviləyə əsasən “Kəpəz” PFK üçün veb-saytın hazırlanması və təhlükəsizliyinin təşkili, domain-in qeydiyyata alınması, hostinq və korporativ email xidmətləri bizim şirkətə həvalə olunub.

Brendinq strategiyası bizneslərin mövcudluğunu ifadə edən amildir. Adımız, şəxsi keyfiyyətlərimiz, bacarıqlarımız, məqsədimiz bizi digərlərindən fərqləndirdiyi kimi bizneslərin də tanınmaq, fərqli olmaq üçün marka adına və strategiyasına ehtiyacı olur. Brendinq biznesin məhsul və xidmətlərini rəqib müəssisələrdən fərqləndirməyə imkan verən, markaya aid məzmun və vizualların rəqəmsal və çap yayım kanalları ilə paylaşılmasını təmin edir.Bura məhsul və xidmətlərin reklamından tutmuş satış və marketinq fəaliyyətlərinə qədər bütün mərhələlər daxildir. İnsanlar hər gün sosial mediada yüzlərlə yeni brendlə qarşılaşırlar. Bunlar əlbətdəki müştərilər üçün əlverişlidir ancaq bazarda yeni brendlərin  çoxalması bizneslər üçün kəskin rəqabətli şərait yaradır. Buna görə də brendləşmə prossesində bir çox amillərə diqqət edilməlidir.

Brendləşmə prosesində nəzərə alınmalı olanlar aşağıdakılardır:

• Markanız  müştəri kütləsinə müsbət təsir göstərəcək məzmundan ibarət olmalıdır.
• Biznesinizin vizyonunu və missiyasını əks etdirməlidir.
• Sizi rəqiblərinizdən fəqləndirməlidir.
• Marka adınız qısa, aydın və yaddaqalan olmalı,müştərilər tərəfindən asanlıqla tələffüz edilməlidir.
• Qlobal olaraq xidmət verən biznessinizsə marka adınız digər dillərdə rahat səslənə bilən olmalıdır.
• Web-saytınızı yaradarkən markanıza uyğun domain adından istifadə etməlisiniz.
• Uğurlu reklam və marketinq həllərindən istifadə etməlisiniz.

Biznesiniz ilk baxışda müştəridə güvən yaratmalı və sizi rəqiblərinizdən fərqləndirməlidir. Biznesin özünəməxsus mövqe nümayiş etdirməsinin yolu isə ifadə dilindən, vizual və yazılı dizaynlarla  verdiyi mesajlardan keçir.

Marka yaratma prosesinə başlamazdan əvvəl hansı sektorda yer alırsınızsa mövcud bazar şəraitini analiz etməli, rəqiblərinizi araşdırmalısınız.

Müasir dövrdə influencer marketinqi digər marketinq kanalları arasında markanızın daha çox tanınmasına və satışlarınızın daha sürətlə artmasına imkan verən vasitədir. İnfluencer marketinqi termininin insanlar tərəfindən  yeni istifadə edilməsinə baxmayaraq bu marketinq növü daha əvvəllər də istifadə edilmişdir.

İlk dəfə 18-ci əsrdə Wedgewood adlı bir şəxs istehsal etdiyi dərmanları tanıtmaq və  satmaq üçün Böyük Britaniya kralının təbliğatından istifadə etmişdir. İrəliləyən dövrlərdə isə bizneslər çap reklamları, radio və televiziya vasitəsi ilə məhsullarını izləyicilərə təqdim edirdilər. Sosial media kanallarının istifadə edilməsi ilə artıq izləyici kütləsinin üstünlük təşkil etdiyi ünvan dəyişdi. İnsanların sosial mediada  daha çox vaxt keçirməsi səbəbindən rəqəmsal marketinq xidmətləri vacib xarakter aldı.

Influencer marketinqi sosial şəbəkələrdə böyük izləyici kütləsi olan instaqram istifadəçiləri ilə əməkdaşlıq edən marketinq strategiyasıdır. İnfluencer marketinqi nə üçün uğurludur?

 Çünki influencerlar onlara etibar edən və izləyən izləyici kütləsinə malikdir. Buna görə də influencer marketinqi sosial media reklamlarına nisbətən izləyici qazanmaq və satışları artırmaq üçün daha effektivdir. İzləyicilər Sosial media reklamı vasitəsi ilə sizin məhsullarınızı almaya bilər ancaq bir influencer onları tövsiyyə etdikdə, tanıtdıqda insanlar könüllü olaraq həmin məhsulları almaq istəyəcəklər.

İnfluencerlar 4 kateqoriyaya ayrılır. Bura meqa, makro, mikro, nano influencerlar  daxildir.

Meqa influencerlar sosial media kanallarından ən az birində 1 milyon izləyicisi olanlara deyilir.

Makro influencerlar sosial media şəbəkələrindən ən az birində 40.000 ilə 1 milyon arası izləyicisi olan istifadəçilərdir.

Mikro influencerlar isə sosial media kanallarından birində 1.000 – 40.000 izləyicisi olanlardır.

Nano influencerlar isə mütəxəssis olduqları sahə üzrə kiçik izləyici kütləsinə sahibdirlər. Onlar  reklam və əməkdaşlıq mövzusunda da daha seçici davranırlar.

İnfluencer marketinqi zamanı, bəzi markalar daha çox insana çatma niyyətində olduqları üçün əsasən böyük izləyici kütləsi olan  meqa influencerlərlə çalışmağa can atırlar. Ancaq vacib olan daha çox insana çatmaq deyil, doğru izləyici kütləsi qazanmaqdır. Buna görə də influencerlərlə çalışmazdan əvvəl onların izləyici kütləsinin sizin hədəf kütləyə uyğunluğunu analiz etməlisiniz.

Web dizayn nədir sualının ən sadə cavabı, fikirləri müəyyən bir məqsəd üçün yönəltmək və təşkil etmək və onları praktikaya çevirmək prosesidir. Bu proseslər başa çatdıqdan sonra aktiv bir veb saytın dizaynı böyük həcmdə hazırlanmış olur. Veb dizaynı hazırlandıqdan sonra son istifadəçilər veb brauzerin köməyi ilə internet vasitəsilə veb saytlara daxil ola bilərlər. Bu veb dizaynın nə olduğu sualına verə biləcəyimiz ən qısa cavab ola bilər. İndi isə bu mövzuya daha ətraflı nəzər salaq.

Veb Dizayn Elementləri

Dizaynın hər sahəsində olduğu kimi, veb dizaynda da müəyyən əsas struktur parçaları yaradılaraq işlər aparılır. Aşağıdakı qısa başlıqlarda bunları sizə təqdim edirik və keyfiyyətli bir işin vacib detallarını sizinlə paylaşırıq.

1)Quruluş

İstifadə ediləcək qrafiklər və mətnlər müəyyən bir qaydada olmalıdır. Veb saytların əhəmiyyətli bir məqsədi, istifadəçilərə ilk baxışdan axtardıqları məlumatları tez bir zamanda tapmalarına kömək etməkdir. Web dizayn quruluşunun balanslı, ardıcıl olması və bütövlüyünü nizamlı olaraq qoruması son dərəcədə vacibdir

2)Rəng

Rəng seçimi müştəri tələblərinə və məqsədinə bağlıdır. Dizayn sadəcə ağ-qara rənglərlə edilə bilsə də, bir insanın və ya bir təşkilatın şəxsiyyəti və markası veb dostu rənglərdən istifadə edərək özünü ifadə edə bilər.

3)Qrafika

Web dizayn üçün qrafiklər loqotiplər, fotoşəkillər, clipart və ya nişanlar olaraq istifadə edilə bilər. İstifadə rahatlığı baxımından dizayn çox dar olmamalı, səhifənin açılma sürətinə təsir etməyəcək ölçüdə olmalı, veb səhifənin məzmunu ilə uyğun olmalı və uyğun şəkildə yerləşdirilməlidir.

4)Şriftlər

Müxtəlif şriftlərdən istifadə edərək veb saytın dizayn keyfiyyətini artıra bilərsiniz. Əksər veb brauzerlər yalnız "veb dünyasında məşhur" şriftləri aydın şəkildə göstərə bilir, buna görə də bir dizayner olaraq bu tip tanınmış şriftlərlə işləmək məsləhət görülür.

5)Məzmun

Məzmun və dizayn, şəkillər və mətn vasitəsilə saytın vermək istədiyi mesajın gücünü artırmaq üçün birlikdə işləyə bilər. Oxucularını təəccübləndirmək və həvəs oyatmaq üçün onlara istədiklərini vermək lazımdır, beləliklə istifadəçilər saytda daha çox vaxt keçirəcəklər. İstifadə etdiyiniz yazılı mətn həmişə mövzuya uyğun və faydalı olmalıdır. Web dizayn zamanı mətndə məzmuna uyğun açar sözlər olmalı, axtarış sistemləri üçün optimallaşdırılmış və uyğun uzunluqda olmalıdır.

6)İstifadəçi Dostu Veb Dizaynının Yaradılması

Bir veb saytı hazırlayarkən, bir saytın gözəl və vizual olaraq təsir edici olması üçün veb dizaynının əsas şərtləri ilə birlikdə istifadəçi davranışları haqqında da düşünmək lazımdır. Aşağıda sadalanan amillərə diqqət yetirməklə istifadəçi dostu interfeyslər asanlıqla əldə edilə bilər.

7)Naviqasiya

Veb dizaynı saytının arxitekturasını yaradarkən, istifadəçilərin veb sayta necə baxdıqlarını və axtardıqlarını nəzərə alaraq menyular və digər naviqasiya vasitələri yaradılmalıdır. İstifadəçilər üçün səmərəli, ehtiyac duyduqları məlumatı tapmağı və sayt daxilində asanlıqla hərəkət etməyə kömək edəcək bir şəkildə dizayn edilməlidir.

8)Multimedia

Dizayndakı əlaqəli video və audio bölmələri istifadəçilərə məlumatı qavramaqda asan və tez bir şəkildə kömək edə bilər. Bu, istifadəçiləri veb saytında daha çox vaxt keçirməyə təşviq edə bilər.

9)Uyğunluq

Səhifənin düzgün göstərilməsini artırmaq, hər dəfə eyni performansı əldə etmək son dərəcə vacibdir.  Fərqli brauzerlərdə və əməliyyat sistemlərində problemsiz işləyə biləcək bir web dizayn hazırlamağa diqqət edin.

10)Texnologiya

Texnologiyadakı irəliləyişlərdən istifadə etmək, dizaynerlərə hər zaman təzə, dinamik və peşəkar bir veb dizaynında kömək edir və yenilik əlavə etmək azadlığı verir.

11)İnteraktiv

Web dizayn daxilində istifadəçi şərhləri əlavə edərək aktiv istifadəçi əlaqələrini artırın. E-poçt formaları və e-bülleten qeydləri təqdim edərək istifadəçinizi daimi istifadəçilərə çevirin.

Əgər marketinq sahəsinə yeni addım atırsınızsa AİDA modeli terminini tez-tez eşidəcəksiniz. Doğru hədəf kütləsinə xitab edərək satışlarınızı artırmaq istəyirsinizsə AİDA modelinin nə olduğunu bilməlisiniz. Əgər bu haqqda məlumatlı deyilsinizsə o zaman doğru yerdəsiniz. Bugünkü yazımda siz, AIDA modelinin nə olduğu ilə tanış olacaqsınız. 

AİDA modeli nədir?

AİDA ingilis dilində awareness, interest, desire, action sözlərinin qisaltmasından yaranmışdır. AİDA modeli marketinqdə alıcıların hər hansı bir məhsulu alarkən keçdiyi mərhələləri təsvir edir. Bir çox istifadəçi reklam və ya marketinq strategiyaları yolu ilə markaların fərqinə vardığı üçün AİDA modeli bir reklam və ya marketinq strategiyalarının marka seçimində müştərilərə necə təsir etdiyini açıqlayır. AİDA modeli 19-cu əsrdən bu yana reklam dünyası və marketinqdə ən çox istifadə edilən modellərdən biridir.

AIDA modelinin mərhələləri:

Awareness

Satış qıfının ilk mərhələsi tanınmadır. Burada siz mümkün olduqca öz markanızın adını tanıtmağa və daha çox insanın sizdən xəbərdar olmasına çalışmalısınız. Bunu tez və qısa bir zamanda etmək üçün reklamlara baş vura bilərsiniz. Tanınma bütün markalar üçün olduqca önəmli bir hissədir. Dünyada ən çox tanınan markalar belə hər zaman awarenes’i qoruyub saxlama ehtiyac duyur. Məhz bu səbəbdən bu bölməni önəmsəməli və yaddaşlarda qalmağa çalışmalısınız.

Interest

Awarenesin ilkin olaraq önəmini vurğuladıq amma unutmayın ki bu uğurlu bir marka yaratmaq üçün yetərli deyil. Sizin markanız həmçinin insanlarda maraqda oyatmalıdır. Əgər markanız insanlarda maraq yaratmırsa o zaman onlar sizdən məhsul almağa istəkli olmayacaqlar. İnsanlarda maraq yaratmaq üçün hədəf kütlənizi düzgün seçməli və bu kütlənin ehtiyaclarına uyğun məhsullar təklif etməlisiniz. Buna misal olaraq Adidas markasını göstərmək olar. Adidas reklam üzü olaraq Messini seçdiyində düzgün bir qərar vermişdi çünkü beləcə futbolsevərlərin və həmçinin digər insanların marağını markaya yönəldə bilmişdi. Adidasın istehsal etdiyi idman ayaqqabılarına maraq artdı və idmansevərlər bu ayaqqabıları sahib olduğu özəlliklərə görə almış oldu. Beləcə Adidasın istehlakçı sayı beləcə artmış oldu. 

Desire

İnsanlar arasında maraq və istək yaratmaq eyni anda baş verə bilər. Bu səbəbdən insanlara niyə sizin markanızı seçməli olduğunu izah etməlisiniz. Burada siz, istifadəçilərə sizin məhsulunuzda olan lakin digərlərində olmayan xüsusiyyətləri vurğulaya bilərsiniz.

Action

Yaxşı reklam istifadəçiləri sizin məhsulunuzu almağa təşvik etməlidir. Əgər məhsulunuz insanlarda maraq, diqqət və istək yaratmağı bacardısa bu zaman onlar məhsulunuzu almaq üçün hərəkətə keçəcəklər. Burada həmçinin marka olaraq siz, alıcının xidmətdən məmnun qalmasını və məhsulu yenidən almağa istəkli olmasını təmin etməlisiniz. 

İnsanların əksəriyyəti rəqəmsal mediadan istər masaüstü, istərsə də mobil telefonlarda istifadə edir. Hər iki platformanın çox sayda istifadəçisi var. Mobil və onunla əlaqəli texnologiyalar dünya miqyasında populyarlıq qazandıqca insanların heç bir maneə olmadan daha rahatlıqla texnologiyalardan yararlanma gözləntiləri gündən-günə yüksəlir. Bu baxımdan mobil tətbiqiniz üçün UI/UX dizaynının rolu danılmazdır.

Mobil proqramın UI/UX dizaynı istifadəçi təcrübəsini artırır və buna görə də mobil tətbiqinizin uğurunda əsas rol oynayır. UI/UX dizaynının rolunu anlamaq üçün əvvəlcə hər iki terminin izahını bilmək gərəklidir.

“UI” abbreviaturası ingilis dilində “User Interface” olub istifadəçi interfeysi deməkdir. Bu dizayn, istifadəçilərin mobil proqramla qarşılıqlı əlaqəsidir. İstifadəçi interfeysinə tətbiqin bütün idarəetmələri, düymələri, blokları və elementləri daxildir.

İstifadəçi interfeysinin məqsədi istifadəçi ilə proqram arasında səmərəli və effektiv qarşılıqlı əlaqəni yaratmaqdır. UI-nin yaradılması dedikdə rəng və ən son dizayn prinsiplərinin seçilməsi nəzərdə tutulur.

“UX” abbreviaturası isə ingilis dilində “User Experience” olub, istifadəçi təcrübəsi deməkdir. UX-ın başlıca məqsədi isə istifadə rahatlığı və istifadəçinin sayta daxil olarkən saytda asan şəkildə axtarış etməkdir. Daha dəqiq desək, mobil tətbiqin işləmə üsulunu müəyyənləşdirməyi və istifadəçilərin tələblərinə cavab verməyi əhatə edir. UX aydın, rahat və istifadəçi dostu olmalıdır.

Proqramçı üçün mobil proqramda UI/UX-in rolunu bilmək vacibdir. Siz əla funksionallığı olan bir mobil tətbiq yarada bilərsiniz, lakin dizayn hissəsinə diqqət yetirilməzsə, bu, tətbiqi yararsız edəcək. Tətbiqin uğurlu olması üçün onun funksionallığı və UI/UX arasında düzgün balansın olması vacibdir.

UI və UX-i təkmilləşdirmək üçün nələr edə bilərsiniz ?

1. Saytın ahəngini qorumaq – tətbiqin dizaynı ikona və düymələrlə məhdudlaşmamalı, həm də rənglər və naxışlar onlarla vahidlik təşkil etməlidir.

2. Yükləmə sürəti - Sürət UX dizaynının ən vacib aspektlərindən biridir. Səhifənizin dizaynı elə olmalıdır ki, çox yükləmə vaxtı tələb etməsin, çünki istifadəçilər vaxtlarına qənaət etmək istəyirlər.

3. Ənənəvi elementlərdən istifadə - tətbiqdə hər bir istifadəçinin tanıya biləcəyi elementlərdən istifadə etmək məsləhət görülür, beləcə, o heç bir çaşqınlıq olmadan problemsiz tətbiqdən yararlanacaq.

4. İnteraktiv tətbiq – istifadəçi dostu tətbiqlər ən ideal hesab edilir. İnteraktiv proqram istifadəçilərə rahatlıqla bir pəncərədən digərinə keçmək imkanı verir.

Saytlarin yigilmasi - Keyfiyyətli bir veb sayta sahib olmaq, istifadəçilərin sayını daim artırmaq və rəqəmsal mühitə işinizi daşımaq olduqca çətindir. Sizin üçün hazırladığımız bu mini bələdçidəki qaydalara diqqət yetirsəniz, onlayn varlığınızı daha asan qura bilərsiniz.
 

Veb sayt yaratmağın bir çox səbəbi ola bilər. Bəzi şirkətlər məhsullarını internet üzərindən satmaq üçün bir veb saytına, digərləri isə korporativ şəxsiyyətlərini inkişaf etdirmək üçün bir veb saytına ehtiyac duyurlar. Şəxsi saytlarin yigilmasi da bu gün çox populyardır. Blog saytları, xəbər saytları və ya video saytlar kimi bir çox kateqoriyada yayımlanan saytlar hər gün minlərlə istifadəçiyə ev sahibliyi edir.

Bəs keyfiyyətli bir veb sayta sahib olmaq üçün nələri bilmək lazımdır?

1. Məqsədinizi müəyyənləşdirin:

Bir veb sayt qurmadan əvvəl bir plan qurmalısınız. Təsadüfi təsis edilmiş veb saytlar, müvəffəqiyyət əldə etmədən tez -tez məyusluq içində nəşr müddətini bitirirlər. Effektiv bir veb sayt yaratmadan əvvəl məqsədinizi təyin etməlisiniz. Məsələn, öncədən özünüzə "Bu veb sayt niyə lazımdır?" sualını verin. Bir sayt sahibi olduqdan sonra, hansı işlə məşğul olacağınızı, hansı fəaliyyətlə məşğul olacağınızı və ya hansı məqsədlə xidmət edəcəyinizi müəyyənləşdirdiyinizə əmin olun.

Məqsədi olmayan veb saytlar heç bir istifadəçi cəlb etmədiyi üçün tez unudulur. İlk növbədə bu vəziyyəti aradan qaldırmaq lazımdır. Saytınızı yaratmadan əvvəl, saytınızın hansı xidməti verəcəyini mütləq müəyyən etməlisiniz. Bir blog saytı, xəbər saytı və ya e-ticarət saytı quracağınızı təyin etməli və buna uyğun olaraq işinizə davam etməlisiniz. Saytlarin yigilmasi saytın mürəkkəbliyindən və funksionallığından asılı olaraq müxtəlif müddətlərdə bitə bilər.

2. Büdcə planı hazırlayın:

Planlaşdırdığınız məqsədlərə uyğun olaraq planlamaya davam edərkən, büdcə təyin etmək və xərc planı hazırlamaq vacib işləriniz arasında olmalıdır. Bloq yazımızın əvvəlində qeyd etdiyimiz kimi, milyonlarla veb sayt var. Bu saytlar növlərinə görə müxtəlif qruplara bölünür.

Məsələn, məhsullarınızı internetdə satmağı hədəfləyirsinizsə, e-ticarət saytına sahib olmaq istəyirsinizsə, standart büdcələri aşan xərcləriniz olacaq. Elektron ticarət saytlarının proqram təminatı digər sistemlərə nisbətən daha mürəkkəb olduğundan, dəyəri də artır.

Yalnız "hostinq" və domen adı xidmətləri deyil, saytınızı qurduqdan sonra fərqli xidmət növləri də ala bilərsiniz. Məsələn, e-ticarət saytlarin yigilmasi təhlükəsizlik sertifikatı almağınız lazım ola bilər. Bir xəbər saytı qurmaq istəyirsinizsə, ödənişli mövzu və dizaynlardan istifadə edə bilərsiniz. Hamısı saytınızı hansı məqsədlə qurmağınızdan asılıdır.

Məhdud bir büdcəniz varsa və minimum büdcə ilə bir veb sayt qurmaq istəyirsinizsə, bunun üçün bir təklifimiz var: Əvvəlcə bir domen adı ala bilərsiniz və sonra onu Hostimul.com saytından əldə etdiyiniz sərfəli hosting paketləri ilə birləşdirə bilərsiniz. Sonra bu paketin sizin üçün yetərli olmadığını düşündüyünüz zaman büdcənizi genişləndirə və daha yüksək ödənişli paketləri sınaya bilərsiniz.

3. Sayt ünvanınızı düzgün göstərin:

İnternetdəki bir veb saytın adı və ya ünvanı mənasını verən "domen" anlayışı, IP ünvanlarını domen adınıza yönləndirərək saytınızın tapılmasını təmin edir. İstifadəçilərin saytınızı xatırlaya bilməsi üçün sadəcə bir domen adı almaq kifayət deyil.

Saytınızın məzmununa uyğun bir domen adı seçmək sizin xeyrinizə olacaq. Məzmununuzdan fərqli bir domen adının olması istifadəçiləriniz tərəfindən yaxşı qarşılanmaya bilər. Bu gün veb saytlara olan maraq, bir çox uyğun domen adlarının artıq satın alındığını bildirir. Saytlarin yigilmasi zamanı mövcud olan və əldə edə biləcəyiniz adlar arasında sizi ən çox əks etdirən adı seçməlisiniz. Effektiv bir domen adı seçməyinizə kömək edəcək bir neçə amil:

• Domen adınız mümkün qədər qısa olmalıdır

• Domen adınız unikal və bənzərsiz olmalıdır.

• ".Com" və ya ".net" kimi populyar domen uzantılarından istifadə edilməlidir,

• Domen adınızda xüsusi simvollar olmamalıdır.

• Unutmayın ki, veb saytınızın adı nə qədər cəlbedici olsa, bir o qədər çox istifadəçiniz olacaq.

4. İnsanlar üçün məzmun hazırlayın:

Bir çox insan pul qazanmaq üçün bir veb saytına sahib olmaq istəyir. Bu səbəbdən çox qısa müddətdə istifadəçi sayını artırmağa və daha çox gəlir əldə etməyə çalışırlar. Hər şeydən əvvəl, bloqunuz, xəbərləriniz və ya hər hansı bir məzmun saytınız varsa, ilk məqsədiniz pul qazanmaq olmamalıdır.

Pul qazanmaq üçün yüksək istifadəçi sayına çatmalısınız, ancaq bunu tez etməyə çalışırsınızsa, məyus ola bilərsiniz. Yeni veb saytlarin yigilmasi çox zaman insanlar üçün olduqca çətin və uzun müddətli bir proses kimi görünür. Axtarış sistemlərində daha yüksək sıralarda görünmək üçün məzmun istehsal etsəniz, istifadəçilərinizin gözündə dəyərinizi itirə bilərsiniz. Bu səbəbdən daha faydalı məlumatlar verməyə çalışın.

SMM menecer iş növünün var olduğunu illər öncə bir çoxları bilmirdi. Bir neçə il öncəsi mobil telefonumuzdan yalnız mesaj yazmaq və ünsiyyət qurmaq üçün istifadə etdiyimiz zamanlar idi. Sonra, qəflətən, həyatımızın bir çox sahəsində ist. Sonra işlər necə inkişaf etdi, texnologiya ifadə etdiyimiz bir texnologiya meydana çıxdı - İnternet.

Son illərdə bu yenilik həyatımıza o qədər daxil olub ki, artıq həyatı onsuz təsəvvür etmək mümkün deyil. Bu isə öz növbəsində sosial medianın aktivliyinə və marketinqin bu sahədə də inkişafına təkan verdi. Sosial şəbəkələrdə müəssisə, şirkət və ya fərdlərin reklam strategiyasını quran və idarə edən şəxslərə SMM menecer deyilir.
 

Sosial media mütəxəssisinin nə olduğunu daha ətraflı müəyyənləşdirək. Sosial media mütəxəssisi, marka tanınmasını artırmaqdan və marketinq fəaliyyətlərini inkişaf etdirməkdən məsul olan şəxsə verilən addır. Sosial media mütəxəssisinin satışları artırmaq üçün strategiya planlaşdırma, tətbiq etmə və izləmə kimi vəzifələri də var. Aşağıdakı bir neçə maddədə sosial media mütəxəssisinin iş təsvirini ümumiləşdirək. SMM menecer iş növünün vəzifə və məsuliyyətləri, şübhəsiz ki, markaların istəklərinə görə bir -birindən ayrılacaq, ancaq ümumi bir iş təsviri verəriksə, aşağıdakıları qeyd edə bilərik.
 

• Gündəlik olaraq şəkillər və videolar hazırlamaq, redaktə etmək, əlavə etmək və nəşr etmək;

• İstifadəçi kütləsini araşdırılmaq, müqayisə və təhlil etmək. Bütün bunlar çərçivəsində, xüsusilə kütləni formalaşdırmaqla bir sosial media strategiyası formalaşdırılmaq və həyata keçirilmək;

• Hər an aktual olmaq və sosial mediadan gələn rəy və təklifləri cavablandırmaq;

• Lazım olduqda düzəlişlər etmək, mənfi xəbərlərlə bağlı açıqlamalar vermək;

• Marka hesablarını idarə etmək, kompaniyalar təşkil etmək və beləliklə sosial media hesablarına daxil olmanı artırmaq;

• Böhran idarəetməsini yaxşı idarə etmək.

SMM menecer nə edir?

Qısaca deyə bilərik ki, yuxarıda göstərilənlər sosial media mütəxəssisinin vəzifə təlimatlarından yalnız bir neçəsidir. Bütün marka və şirkətlərin sosial medianın gücü ilə sürət qazandığı bu dövrdə işin yükünün daha çox sosial media mütəxəssisinin üzərinə düşdüyünü söyləmək mümkündür. Bu şəraitdə sosial media mütəxəssisini tək bir iş təsviri ilə məhdudlaşdırmaq mümkün deyil. Sosial media mütəxəssisinin yalnız bir kontent paylaşmaq vəzifəsi yoxdur. Marka strategiyaları yaratmaq və bir mənada markanın "virtual səsi" olmaq baxımından smm menecer çox əhəmiyyətli bir mövqedədir. 
 

Sosial media mütəxəssisi həmçinin peşəkar bir müşahidəçi olmalıdır. Sosial media satın alma davranışını hərtərəfli müşahidə etməli və bütün strategiyalarını hazırlayarkən düşünməli olduğu maddələrə riayət etməlidir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, bu peşə sahibi yaxşı bir böhran meneceri də olmalıdır. Müştəri şikayətindən tutmuş ən sensasiyalı skandallara qədər hər vəziyyətdə böhranı sakit idarə etməlidir. Qurumu və ya markanı bu böhrandan ən az zərərlə xilas etmək də məsuliyyət daşıyır. Lazımi elanları ictimaiyyətə çatdırmaq da smm menecer vakansiyasının əsas vəzifələrindəndir.
 

Necə sosial media mütəxəssisi olmaq olar?

Sosial Media Marketinqi adlı bir universitet ixtisası yoxdur, lakin bəzi fakultələrin alt şöbələrində sosial media ilə bağlı dərslər var. Məsələn, ünsiyyət fakültələri adı altında xidmət edən fakültələr sosial media təcrübəsi üçün lazım olan biliklərin ilkin addımlarından biridir. Sosial media sertifikatı proqramları ilə sosial media haqqında məlumat əldə edə və sosial media mütəxəssisi olmaq yolunda irəliləyiş əldə edə bilərsiniz. Əvvəlcə təcrübəçi sosial media mütəxəssisi olaraq başlaya və zamanla qazandığınız bilik və təcrübənin işığında smm menecer olaraq işləməyə davam edə bilərsiniz.

SSL sertifikatı - Açıqlaması "Secure Sockets Layer" olan SSL sertifikatı saytınızın təhlükəsiz olmasını bildirən faktorlardan biridir. Özəlliklə alış-veriş saytlarında mütləq tələb edilən bu sertifikatın hədəfi müştəri və sayt arasında etibarlı münasibət yaratmaqdır. Çünki bu sertifikatla qorunan saytlarda yazdığınız bank kartı məlumatları, hər hansı digər şəxsi məlumatlar üçüncü tərəflə bölüşülə bilməz.

SSL sertifikatının özəllikləri:

• Sertifikatın sahibinin şirkət ünvanı

• Sertifikatın seriya nömrəsi və son istifadə tarixi

• Sertifikatı verən təşkilatın elektron imzası

Istifadə edilən server ilə internet brauzeri arasındakı prosesləri şifrələyən və bunu üçüncü tərəflə bölüşməyin qarşısını alan SSL sertifikatı standart olaraq bir alqoritm üzərində qurulmuşdur. Bunlardan əlavə sertifikatı istifadə etdiyiniz saytın link hissəsində “HTTPS” protokolu görünəcəkdir. Bu artıq sizin artıq etibarlı xidmət verdiyinizin göstəricisi olacaqdır. Bu sertifikatın digər özəlliyi isə sayt üzərindən edilən alış verişlərin tarixini yaddaşında saxlayır. SSL nedir haqqında WebCoder.az saytında ətraflı öyrənə bilərsiniz.

SEO-ya təsir edir?

Əvvəllər Google bank kartı məlumatları tələb edilən saytlar üçün SSL sertifikatı məcburiyyəti qoymuşdu. Lakin hal-hazırda bu dəyişib. İndi Google qeydiyyat tələb edən bütün saytlarda SSL sertifikatını məcburiyyəti var. Bu isə Google axtarış nəticələri sıralamasına SSL sertifikatının təsir etdiyini dedi. Deməli ön sıralarda çıxmaq üçün tələb olunan 200-dən çox faktordan biri də SSL sertifikatıdır. Lakin bu SSL sertifikatı olan bütün saytların Google tərəfindən öz sektorunda ön sıralarda çıxacağına zəmanət vermir. SSL nedir sualına cavab WebCoder.az saytında.

Əgər rəqəmsal marketinq və ya rəqəmsal sahələr ilə maraqlanırsınızsa, SEO və SEM anlayışları ilə tanış olmalısınız. SEM ve SEO optimizasiyasından faydalanmaq, marka web saytında paylaşmalarda olarkən, paylaşımlarınızı, rəqiblərinizin web saytlarının önünə keçməsinə və sizə daha çox müştəri qazandırmasına köməkçi olacaqdır.

SEO nədir?

SEO, daha əvvəl saytımızda bəhs etdiyimiz kimi Search Engine Optimization (Axtarış Mühərriki Optimizasiyası) sözünün qısaltmasıdır. İstifadəçilərin 95% -i axtarış mühərriklərinin ilk səhifəsində çıxan nəticələrə yönəlirlər, bu səbəblə öz veb saytınızı yaxşı bir SEO köməyi ilə ilk çıxan nəticələrdən biri halına gətirməniz, saytın üstünlüyünü daha çox artıracaqdır. Google üçün şərhimiz lazım olsa, Google müəyyən mövzu içində yazılmış bütün nəticələri yığaraq, web saytlarını etibarlılığına və məşhurluğuna görə qruplara ayırır. Bu vəziyyətdə, etibarlı saytlar üzərində sizin saytınızın linki paylaşılaraq,Googlenin algoritmasında daha qiymətli görünəcək və ilk səhifələrdə görünmə ehtimalı artacaq. Google, nəticə sıralamasına qərar verərkən yalnız, o biri saytlardan əldə edilən link sayına deyil, linklərin paylaşıldığı saytların etibarlılığınada diqqət edər. Bu sistem, Larry Page-an tərəfindən yaradılmış və onun şərəfinə PageRank olaraq adlandırılmışdır.

Bu səbəblə web saytınız həm istifadəçiləri cəzb edəcək, hem de Google'ın PageRank qanununa uyğun gələcəkdir. Web saytınızın davamlı müştərilər tərəfindən seçilməsi  üçün ən uğurlu yollardan biri də istifadəçi təcrübəsidir.

SEO çalışması üçün vacib olan 3 qayda var.

• Mövzular

• URL (Linklər)

• Doğru məlumatlar

SEM Nədir?

Sem isə Search Engine Marketing (Axtarış Mühərriki Marketinqi ) kimi istifadə edilən bir termindir . SEM-də ən az SEO qədər vacibdir.

SEM adətən axtarış, yükləmə (upload) web sayıtlarının,axtarış mühərrikləri nəticəsində içərisində mövqeləndirilməsi üçün istifadə olunur.

Markanız ve reklamını etmək istədiyiniz sahə ilə bağlı edilən axtarışlarda ən çox hansı sözlərin və ifadələrin işlədildiyini müəyyənləşdirib, bu axtarışlarda web saytınızın axtarış və ya ekran reklamlarının ön plana çıxmasını təmin edə bilərsiniz.Yəni SEM, SEO'nun əksinə olaraq markanız,edəcəyiniz bir reklam yerindədir. Google Adwords'da olduğu kimi SEM də hər klikləyəndə, ayrılan reklam büdcəsindən, kəlmənin populyarlığına görə müəyyən bir məbləğ tələb edir.

Web  saytınız və müştəri sayınız üçün vacib olan bu iki tətbiq arasındakı fərqləri qısaca nəzərdən keçirsək, SEO əldə etməniz üçün web saytınızda gərçəkləşdirdiyiniz kiçik əlavələr, SEM isə ödənişli marka reklamlarıdır demək mümkündür.

İnsanların kəşfləri və standartları sürətlə yüksələrkən müharibələr, təziqlər və ya ondan bundan kimi kənarlaşdırılmalar nəyə görədir aydındır ki heç vaxt anlaşılmayacaq.

Bir rahat dayansan ey insanoğlu!

Harada? Hansı mədəniyyətdə? Hansı dində və hansı ailədə dünyaya gələcəyimizə özümüz qərar verə bilmirik. Başqa ailədə və ya mədəniyyətdə böyüsəydik indi bəlkə də müdafiə etdiyimiz fikirləri rəd edəcəkdik.

Yaşamağın nə qədər qiymətli olduğunu, yaşatmağın nə qədər qiymətli olduğunu bilirikmi? Köhnə illərdən bu yana bayraqlar üzərinə yatıb ağlayan analar görməkdən nə zaman imtina ediləcək?

Ölü bir insana Adidasın ən sonuncu ayaqqabısı yaraşar? Ya da ölü bir insana gucci marka bir eynək taxsaq necə durar?

Yaşamaq ən yaxşı reklamı və marketinqi ediləcək markadır.

Lütfən siz də reklamını və marketinqini edin! Təşəkkürlər

Sürətlə rəqəmsallaşırıq. Bir tək sosial şəbəkələrdə deyil. Bütün markalar rəqəmsalın üzərinə yükləndilər. Rəqəmsal mebel, rəqəmsal elektrikli avtomobil, naviqasiya və s. Hər yer ekran texnologiyalarının da inkişafıyla birlikdə çoxlu ekran halına döndü.

Hər insan telefonuyla ya özünü müdafiə edir, ya da hücum edib kiməsə bir şey göndərir. Maraq etdiyimiz hər şeyi internetdə tapa bilirik.

Sosial həyatımız rəqəmsala çevrildi. Bəli hələ ki şüalanmağı tapa bilmədik ancaq qarşımızdakı insanlara anlıq mesajlar ilə çata bilirik.

Bundan əlavə, rəqəmsal bir təkliyin içinə də düşmüş olduğumuzu düşünmək olar. Çünki düşüncələrimizi görüşmədən çatdırmağımızı qarşılıqlı oturub danışmaqdan üstün tuturuq.

O qədər rahadıq ki internet olan hər yerdən özümüzlə əlaqəli paylaşımlar edib başqalarına bildiririk. Təbii ki, bu rahatlıq da ictimai həyatımızda dəyişikliklər meydana gətirdi. Ən əhəmiyyətlisi də qadın və kişi arasındakı pərdələri qaldırdı.

Bununla birlikdə bir məhsula çatmaqdakı əngəllər aradan qalxdı. İstədiyimiz məhsula oturduğumuz yerdən çata bilmə gücümüz oldu. Kino, musiqi və ya hər hansı bir şey haqqında öyrənmək istədiyimiz nə varsa asanlıqla əldə edirik.

Texnoloiya əlbəttə ki yaxşıdır. Ancaq insan şüurlu və sadə bir şəkildə texnologiyanının istifadəsini öyrənməsə texnologiyanın əsiri olaraq həyatını məhv edərək keçirəcək.

Artıq sosiallaşmaq sosial şəbəkədən keçir. Bu hal-hazırda aşikardır. Hara getsəm bir fotoşəkil paylaşımı etmədən dayana bilmirəm, bilmirik.
Bu ya insanın var olduğunu isbat üçün etdiyi bir hərəkətdir, ya da başqa hər nə məqsəd ilə olursa olsun həqiqətin özüdür.
Bu gün isə sosial şəbəkələrdə itkinlərin yaşandığı bir dövrdəyik. Belə ki facebook və twitterin geniş istifadəsi foursquare, xüsusilə İnstagram və Pinterestə doğru axmağa başladı.
Facebooku sosial şəbəkənin böyük qardaşı olaraq elan etsək, digər fotoşəkil və yazı paylaşımı edilən şəbəkələrin isə böyüməyə başlayan kiçik qardaşlar olaraq görə bilərik.
Pinterestə başqa bir dinamika var.Həm facebook, həm də youtuba meydan oxuyur.
Onsuz da normal deyil? Bu baş döndürücü ünsiyyət mühitində insanlar hər şeydən tez sıxılmır mı?
Bu müddətdə də insanlar, sosial şəbəkəni rəqəmsal alətlərlə istifadə etməyi öyrəndi. İndi isə harada daha gözəl və həyəcanlı bir aplikasiya olsa orada olacaq.
WeChat, tango və s. programlar da dərhal gəlməyə başladı. Bunlar səs göndərmək və chat xüsusiyyətləriylə yenə anlıq olaraq tanımadığınız insanlarla paylaşımlar edə bilmə xüsusiyyətlərini təqdim edir. Sosial şəbəkə çox qardaşlı bir ictimai sistem halını almağa başladığı kimi. 
Əvvəllər facebookda hər şeyi bəyənirdik. İndi isə onlardan xilas olmağa çalışırıq. Çünki hər bəyəndiyimiz səhifənin bizə nələrisə izah etmək kimi səyi olduğuna görə, nə qədər səhifə bəyənsək o qədər də ünsiyyət bombardmanı altında qalırıq. Hələ bir yoldaşınızın qrup quraraq sizi üzv etməsi və paylaşımlara məruz qoyması heç ürəkaçan deyil. Buna görə artıq bəyən düyməsini bir az daha düşünərək klikləməyə başladıq. Bu da həm reklam verənləri həm də rəqəmsal agentlikləri gözləyən başqa bir inkişafdır.

Marketinq kimi rəqabətin sıx olduğu bir vaxta, şirkətinizin uğurlarını artırmaq üçün yalnız öz məlumatlarınızdan yararlanmanız yetərli olmaya bilər. Rəqiblərinizin həyata keçirdiyi kampaniyalar və layihələrdən hər zaman xəbərdar olmalısınız.

Həyata keçirilən bir layihənin uğurunu ölçmək üçün əlinizdə əvvəldən təyin etdiyiniz hədəflər və statistikalar olmalıdır. Ancaq rəqabət mühitində, bu statistikaya sahib olmanız  hər zaman qəti bir müvəffəqiyyət əldə etməniz mənasını vermir. Müvəffəqiyyət meyarları həm şirkətiniz hədəflərinə  həm də bazarın tələblərinə cavab verməlidir. Bazarı yaxından izləmənin ən yaxşı yolu isə öz şirkətinizi tanımağa ayırdığınız vaxt qədər eyni sahədə aktiv olan digər şirkətləri də izləməkdir. Rəqiblərinizin performanslarıyla yaxın bir əlaqə halında olmaq, reklamlarınızla tutmağa çalışdığınız kütlənin istəklərini və ehtiyaclarını görməniz üçün yaxşı bir yoldur. Bir-birinə yaxın sahələrdə iki məhsul və ya xidmətin hədəf kütləsi də oxşar olacaq.

Əgər yeni  bir marka yaradırsınızsa, bu o deməkdir ki yəni  təsirli bir web saytı da yaratma mərhələsindəsiniz. Bu vəziyyətdə rəqiblərinizin web saytlarını və satışlarını araşdırmaq sizin üçün bir təcrübə olacaq. Lazımlı məlumatları yığdıqdan sonra isə öz web saytınızı istifadəçi təcrübəsindən yararlanacaq bir şəkildə yaratmanız sizin üçün heç də çətin olmayacaq.

İngiltərədə müəssisə şagirdlərinə ən yaxın 5 rəqibinin e-mail marketinq zəncirlərinə daxil olmaları istənilir. Gələn e-mail qutularını hər açdıqlarında rəqiblərinin adını görmək şagirdlərə cazibədar gəlməsə belə,müəyyən bir vaxtdan sonra onları daha yaradıcı olmağa sövq edir.

Təsirli bir rəqib analizi üçün isə soruşulması lazım olan 4 ədəd sual mövcuddur:

Hansı sahələrdə yaşayırsınız?

Marka sahəsini deyil, müştərilərinizin xoşlarına gələ biləcək bənzər hər sahəni nəzərdə saxlamalısınız. Məsələn, əgər konsert və musiqi proqramları təşkil edən bir fəaliyyət şirkəti varsa, teatr fəaliyyətləridə rəqib olaraq nəzərə alınmalıdır.

Rəqibləriniz kimlərdir?

Bu mərhələdə isə özünüzə obyektiv bir dünyagörüşü ilə yanaşmalı və şirkətinizə ən yaxın 4 və ya 5 markanı rəqib seçməlisiniz.

Müştəriləriniz kimlərdir?

Müştəri kriteryaları yaşa görə, təhsil səviyyəsinə görə və bir çox element nəzərə alınaraq edilə bilər. Bu suala cavab verərkən isə həm sizin məhsulunuzu həm də rəqibinizin məhsullarından faydalanan istifadəçiləri düşünməlisiniz.

Müvəffəqiyyət meyarları nələrdir?

Müvəffəqiyyət meyarları, marka tanınmışlığını artırmaq və ya satışları çoxaltmaq ola bilər. Hər iki ehtimalda da əvvəldən təyin olunmuş bir hədəfinizin olması strateji planlaşdırma etmənizi asanlaşdıracaq və rəqiblərinizdən əldə edəcəyiniz məlumatların nələr olduğunu dəqiqləşdirəcəkdir.

ROLLS ROYCE: Yeni modeli Mist alman dilində “Heyvan Peyini” mənasını verir.

TOYOTA: Fiera modeli Porto Riqoda “çirkin yaşlı qadın” mənasında istifadə edilir.

Umbro: Zyklon adı verilən ayaqqabısı, 2.Dünya Müharibəsində istifadə edilən qazın adıdır.

HARLEM SAVİNGS BANK OF NEW YORK: Şirkət boyüyərək həm Harlemin həm də New Yorkdan kənarda şöbələr də açdı. Adlarını səhv qoyduqlarını anlayınca 10 milyon dollarlıq əlavə xərclə bank adını Apple Banka çevirdi.

FAKİR: Almanların sənaye və ev tipi təmizlik maşınlarının markası olan "FAKİR" Türk dilində kasıb mənasını verir.

Sonradan düzəldilmiş bəzi böyük firmaların adları da var. Bunun nümunələri aşağıdadır.

1) General Motors, İngilis dilində ulduz mənasını verməkdə olan "Nova" adına sahib avtomobili, Latın Amerikada eyni adla istifadə etmək istədi. Ancaq İspan dilində"No va", "getməyən, gəzməyən" mənasını verməkdə idi.

2) Coca Cola firması, "Coca Cola Diet" olan məhsulunu, İtalyan və Alman dilində "Diet" sözünün bir xəstəliyi andırması səbəbiylə, "Coca Cola Light" olaraq Amerikadan başqa digər bazarlarında dəyişdirdi.

3) İngiltərədəki Mars firması, Marathon adlı məhsulunun adını Snickers olaraq dəyişdirmək üçün illərcə düşündü. Çünki tələffüz bənzərliyi olan "knickers" sözü qadın alt paltarları mənasını verirdi.

4) Perrierin məşhur Fransız içkisi olan Pschitt, İngilis dilində tələffüz edilincə iştah qaçıran bir mənaya gəlir.

5) Etiket dizaynında rənglərin qlobal bazda istifadəsini düşününcə də diqqət etməmiz lazım olan əhəmiyyətli yerli və beynəlxalq anlayışlar mövcuddur. Məsələn, ağ rəng Yaponiyada ölümü xatırladır, yaşıl rəng Səudiyyə Ərəbistanında olduqca sevilir.

Marka üçün veb dizayn edərkən diqqət edilməsi lazım olan ən əhəmiyyətli ünsür istifadəçi təcrübəsidir. Estetik görünüşlü və məlumat mərkəzli dizaynlar artıq gedərək klasikləşərkən isdifadəçilerin sadiq müştərilərə çevrilmələrinə səbəb olur.

Bəs istifadəçi təcrübəsi nədir?

UX (User Experience) olaraq  bilinən istifadəçi təcrübəsi, artıq veb saytı dizaynının əsası halına gəlmişdir. Rəqəmsallığın yayıldığı illərdə dizaynerlərin yönəldiyi yeganə faktoru, veb saytların markaları ön plana çıxarmaqla diqqət çəkməsi idi. İstifadəçilərin internet ilə yeni tanış olduqları bir dövrdə bu təbii ki haqlı bir yanaşma idi. Ancaq indiki vaxtda internet istifadəçilərin sayı milyonları keçmiş və faydalana biləcəkləri veb saytlarının sayı da bununla doğru mütənasib olaraq artmaqdadır. Bu artım isə bir müştərinin diqqətini ilk 5 saniyə içində çəkməyi bacara bilməzsə, müştərinin rahatlıqla eyni xidməti verən başqa bir sayta keçid edə biləcək olduğu mənasını verir. Bu səbəblə, rəqəmsal dünyanın yeni tələbləri uyğunlaşmanı təmin etmək üçün bir veb sayt hazırlayarkən diqqət yetirməniz lazım olan ilk ünsür saytın dizaynı olacaq. Məzmunların keyfiyyəti isə dizayn qədər əhəmiyyətli olması ilə birlikdə istifadəçilərin diqqətini çəkəcək ana faktor olmadığı üçün dizayndan sonra gəlməlidir. Daha yaxşı ifadə etmiş olsaq, dizayn müştərini sizə çəkəcək, məzmunlar isə müştərinin saytınız üzərində qalmasını təmin edəcək.

İstifadəçi təcrübəli bir veb saytının soruşduğu üç sual var:

• Bu veb səhifəsi mənə qiymətli məlumatlar  təmin edirmi?

• Bu veb səhifəsindən istifadə kifayət qədər asandırmı?

• Bu veb səhifəsindən istifadə kifayət qədər əyləncəlidirmi?

İstifadəçi təcrübəsini nəzərə alaraq hazırlanmış bir veb saytının bu üç suala da cavabı 'Bəli' olmalıdır.

İstifadəçi təcrübəsi anlayışını həyatımıza Dr. Donald Norman gətirmişdir. Dr. Normanın dizayn dünyasına qazandırdığı bir digər anlayış isə “İstifadəçi Yönümlü Məhsul Dizaynı” olmuşdur.

Dizayn vaxtı özünüzə soruşmanız lazım olan sual isə 'Bunu etmədiyimdə sayt hər hansı bir şəkildə təsirlənəcəkmi? olmalıdır. Əgər bu suala cavabınız 'Xeyr' isə sizə təklifimiz onu dərhal aradan götürmənizdir.Sadəlik müştərini çəkmək üçün hər zaman ən yaxşı yoldur.               

İstifadəçi Təcrübəsinin 7 Əhəmiyyətli Nöqtəsi

• Qarşılıqlı Ünsiyyət - Əgər istifadəçilər sizdən faydalandıqlarını hiss edirsə onlar da sizə fayda təmin etmək istəyəcəklər. Bu təsiri yaratmaq üçün müraciət edilən üsullara nümunə olaraq satılan bir kitabın bir hissəsinin sayt üzərindən oxunmasını göstərmək olar.

• Bağlılıq - Əgər müştərilərinizi həmin prosesə daxil etsəniz sizə olan bağlılıqları artacaq. İstədiyiniz bir suala müştərinin cavab verməsini təmin edərək və ya bu kimi vasitələr ilə onları aktiv bir hala gətirə bilərsiniz.

• Sosial Sübut - Musiqi xidməti verən platformalarda ən çox bəyənilən mahnıların ən çox endirilən mahnılar olduğu təsbit edilmişdir; çünki ortalama bir insanın fikri 'Bu mahnı çox yüklənildisə gözəl olmalıdır.' şəklində olacaq.

• Tanınmışlar - İstehlakçı bilinən bir mənbədən təsirlənir və tez-tez ona müraciət edir. Məşhur və etibarlı bir simanın markanızda iştirak etməsi istehlakçıların üzərində müsbət bir təsir buraxacaqdır.

• Nadirlik - Bilet satışı edən saytlarda, "Az qalıb 'etiketi qoyulan biletlərin satışında əhəmiyyətli bir artım müşahidə edilmişdir.

• Çərçivələmək - Çərçivə metodu, markalar tərəfindən tez-tez müraciət edilən olduqca təsirli bir üsuldur. Əgər önə çıxarmaq istədiyiniz yeni bir məhsul mövcudursa onun yanına bahalı və ya ucuz başqa məhsul qoymaqla satmaq istədiyiniz məhsulu daha cazibədar bir hala gətirə bilərsiniz.

• Cəzb Etmək–Saytın ən əhəmiyyətli düyməsini digər hissələrinə görə daha diqqət çəkən bir rəng ilə boyamalısınız. Ümumiyyətlə açıq rənglər müştərinin yorulmasını və saytın qarışıq görünməsini əngəlləyir.

Rəqəmsal marketinq deyildiyində ağla gələn məzmun anlayışlarına 2015-ci ildən bu yana bir yenisi daha əlavə olundu: Video Proqramlar.

Video proqramlar, adından da aydın olduğu kimi müştəriyə çatdırılmaq istənən mesajın sosial şəbəkə platformalarında önə çıxarılan qısa bir reklam filmi ilə hədəf kütləyə çatmasını təmin edən rəngli və diqqət çəkici məzmunlardır. Bu yeni məzmun növünün yaxşı istiqamətləri olduğu kimi reklamçıları çətin vəziyyətdə qoyan tərəfləri də vardır.

Marka üçün bir video proqramı hazırlayarkən, istehlakçıların İnstagramda gərəksə Twitterdə gündə təxmini 82 video ilə qarşılaşdıqlarını unutmayın. Bu videoların isə az qala 20 dənəsi reklam xarakterlidir... Bu səbəblə videonun başladığı ilk 3 saniyəni eynilə müştərini saytda tutmağı məqsəd qoyan bir veb sayt dizaynı kimi düşünə bilərsiniz. Orta hesabla 1 dəqiqəlik bir videonun, ilk 7 saniyəsini izləyən istifadəçilərin videonu sonadək izləmə ehtimalı da artır.

Bununla birlikdə, video proqramları ilə müştərilərdən sizin üçün daha çox vaxt ayırmalarını tələb etdiyinizi unutmamalısınız. Bir dəqiqəlik bir video proqramı hazırlayarkən, layihəyə 60 fərqli məzmun olaraq yaxınlaşmanız bu vəziyyəti lehinizə çevirmənizə köməkçi olacaq.

Video məzmunlarınızı, müştərilərinizi satışa yönəldən proqramdan çox, onları əyləndirən və marka imicinizi gücləndirən mikro satışlar olaraq diqqətə alınmalıdır. Mesajınız ümumiyyətlə videonun sonunda yer alsa belə izləyənlərin diqqətinin dağılıb videonu bağlamalarına səbəb ola bilər. Video məzmunu məlumatlandırıcı və / və ya əyləndirici olmalıdır.

Sosial şəbəkə mütəxəssislərinin İnstagram, Twitter və Facebook üzərindən paylaşılacaq videolar üçün təklifləri isə izləyicilərin mövzuya daxil edildiyi məzmunlardır. Məsələn, köhnə müştərilərin səmimi reportajları və ya videonun hədəf kütlənizin duyğusal yönlərinə xitab etməsi həm qarşılıqlı təsir, həm də marka imicinizə müsbət istiqamətdə təsir edəcək.

İctimai böhranlar, təbii fəlakətlər, hadisələr xalqa və gündəlik həyata təsir etdiyi qədər arxa planda qalan iş dünyasında da öz təsirini göstərir.Bu fövqaladə zamanlarda markalar fərqli davranışlar göstərə bilər. Səssiz qalmaq və ya başsağlığı mesajları vermək bu davranışlara nümunə olaraq göstərilə bilər. Ancaq xüsusilə böhran vaxtlarında nümayiş etdirilən münasibətin müştərilərin gələcəkdə də marka ilə əlaqədar təəssüratlarını formalaşdıracağını bilmək lazımdır.

PR Week təşkilatının, 2016-cı ilin əvvəllərində 7 fərqli böhran mütəxəssisi ilə görüşərək etdiyi bir araşdırmasında ortaya çıxan ümumi nəticə, böhran vaxtlarını  'aranızın pis olduğu bir müştəriylə edilən bir iclas' kimi ələ alınması istiqamətində olmuşdur.

Max Borges Agency GMY Frank Manteronun böhran vaxtları ilə əlaqədar ən çox diqqət edilməsini vurğuladığı faktor “keçid vaxtı”dır. Mantero, böhran vaxtlarında edilən səssizlik siyasətindən sonra yenidən sosial şəbəkə ünsiyətinə başlayarkən paylaşımların minimum səviyyədə tutulmasını məsləhət görür. Böhranın yaşandığı ilk 5 gün içərisində reklam təşkil etməyən bir başsağlığı mesajının da verilməsini və hətta lazım olduğunu qeyd edir.

SELIG Multimedianın CEO-su Glenn SELIG ünsiyyətin davam edə biləcəyini ancaq böhrana istiqamətli, hətta əgər mümkünsə kömək məqsədli olmasını vurğulayır. Böyük bir kütləyə səslənən bir markanın belə anlarda yüzlərlə insanı məlumatlandıran bir xəbər agentliyinə çevrilə biləcəyini, ancaq bunu edərkən tərəfsiz qalınmasını və markadan uzaqlaşılmaması lazım olduğunu ifadə edir.

Seligin bu yanaşmasının olduqca humanist olduğunu söyləmək mümkündür. Bu marketinq mütəxəssisi, markaların gündəmi izləyərək səssizliklərini çox uzun müddət davam etdirməməsi lazım olduğunu deyir.

Böhran İdarəsi İnstutu CEO-su Deb HILEMAN isə markaların əsla səssiz qalmamaları lazım olduğunu əhəmiyyətlə vurğulayır. Gərək başsağlığı mesajları və məlumatlandırma mesajları, gərək böhrandan təsirlənən fərdlər üçün yardım kampaniyaları hazırlayaraq markaların xüsusilə böhran vaxtlarında varlıqlarını hiss etdirməsi lazım olduğunu izah edir.

Ola biləcək bir böhran vaxtında, sosial şəbəkəyə yanaşmanızı təyin etmək təbii ki sizin əlinizdədir. Ancaq ictimai böhranların iş həyatının bir hissəsi olduğunu qəbul edərək bu vəziyyətlərə qarşı əvvəldən bir strategiya təyin etməlisiniz. Böhran vaxtlarında isə gündəmi davamlı izləyərək 'normal ünsiyyətə' davam etmək üçün ən uyğun zaman axtarılmalıdır. Ünsiyyətə keçmənin uyğun olduğunu düşündüyünüz zamanda çox rəngli və əyləncəli tərkibdən qaçmalı və müştərilərə onları anladığınızı və kədərlərini bölüşdüyünüzü hiss etdirməlisiniz.

"Dəyişməyən tək şey dəyişiklikdir." Bu cümləni çox oxumusunuz.

Buna əsaslanaraq söyləyəcəyimiz budur ki; artıq rəqəmsal marketinq bir çox markanın diqqətini çəkdi və reklam sərmayələri bu istiqamətdə hərəkət etməyə başladı.

Rəqəmsal investisiya nə vaxt satışa dönər? Ya da rəqəmsalda olmaq satışı artırar? Sosial şəbəkələrdə bir markanın olması satışa necə təsir edər? Ya da ki təsir edəcək?

Bu suallara cavabımız, həyatda da olduğu kimi qısa müddətdə xeyr, uzun vaxta bəli. Yəni açıqcası rəqəmsal investisiya etsəniz qazanarsınız, ancaq səbirli olmaq gərəkə bilər. Azərbaycanda bir çox marka qısa müdətdə nəticə gözlədiklərindən rəqəmsaldan xeyir tapa bilmir. Ya da uzun müddətdə şüurlu investisiya qoymadıklarından yenə istədikləri təsiri ala bilmir.

DOĞRU RƏQƏMSAL İNVESTİSİYA NECƏ EDİLİR?

Əvvəlcə, doğru bir domain və veb səhifəsi hər zaman yaxşı bir silahdır və rəqəmsal marketinqin qalasıdır. Elə veb səhifələri görürük ki reytinqi çox olsada satışı yoxdur, elə veb səhifələri də var ki reytinqi normal, satışı da var. Bu da demək olur ki reytinq əslində satış etmir. Əhəmiyyətli olan istehlakçının ehtiyaclarını qarşılamaqdır. Biz niyə satış edə bilmirik? Rəqəmsal istifadəçilərimiz çoxdur bəs niyə satışa dönmür? Əslində cavab çox sadə. Müştərinin işinə yarayan bir məhsul təqdim edilməyib.Tək başına reytinq işimizə yaramır

Bir çox dəfə bunu müşahidə etdik ki, sosial şəbəkələrdə və keyfiyyətli bir veb səhifəsi olan bir çox rəqəmsal məcrada investisiya qoyanreklamverənlər ortalama 12 ay kimi bir müddətdə satışlarına əlavə faydatəmin edəbilirlər.

Rəqəmsal mühitdə 12 ay investisiya qoyan bir marka sonradan kampaniya və ya satışa istiqamətli hərəkətlərini eşitdirməyə başladığında bunun satışa təsiri mütləq olur. Bunu bir nümunə ilə açıqlayaq. Təxminən 18 ay ərzində rəqəmsal reklam, sosial şəbəkə dəstəkli satış edən bir veb səhifəsində satılan bir məhsulun facebookda reklam etdiyimizdə, o həftə o məhsul sifariş olunur.

Satışı edənə bu həftə ən çox nəyi satdın dediyimizdə bu həftə hansı məhsulu çox önə çıxardıysaq o məhsulu satdığımızı müşahidə edərik.

REKLAM RƏQƏMSALDA YAŞAYIR?

Bəli. Klassik reklamda sözünüzü deyib çəkilirsiniz, rəqəmsal reklamda isə sözünüzü deyib və bunu izləyərək nəticəyə getməyə çalışırsınız. Reklam rəqəmsalda ölmədi. Ancaq yeni strategiyalar inkişaf etdirməyimiz gərəkdiyini də bizə öyrətdi. Yazının ən başına getsək, dəyişikliyi yaşadıq.

SOSİAL ŞƏBƏKƏLƏR SATIŞA TƏSİR EDİR?

Markalar soruşur, yaxşı bu qədər sosial şəbəkələrə investisiya edirik, bu niyə satışa dönmür? Ya da dönəcək? Bir çox dəfə söylədik, buradan da yazaq. Sosial şəbəkə satış qapısı olmamaqla birlikdə, satışı istiqamətləndirmədə ən təsirli üsuldur. Ancaq birbaşa satışın başlandığı da olub. Yəni sosial ticarət bu aralar inkişaf edir. Sosial şəbəkəni bazar yeri kimi düşünün, burada siz qışqırmadan diqqət çəkə bilməzsiniz. Diqqət çəkmək üçün dəzgahın üstünə çıxıb qışqırmazsanız yalnız dəzgahın üzərində məhsullarınızı açıb gözləmiş olarsınız. Yəni demək ki müəyyən bir səviyyəyə gəldikdən sonra satış üçün bir az boğazınızı işə salmağınız lazımdır. Müştərilərinizə istiqamətli kampaniya və ya onları çəkəcək həyəcanlandıracaq bəzi yarışma və ya tədbirlər təşkil etməlisiniz. Sosial şəbəkədə satış edərsiniz ancaq üsul və qaydalarına uyğun şəkildə insanların diqqətini çəkmək lazımdır. Əgər qulağının dibinə gedib məhsulunuzu satmaq üçün qışqırsanız sizdən bir o qədər uzaqlaşacaqları da aşkardır.

REKLAM VERƏNLƏRƏ MƏSLƏHƏTLƏR

• Səbirli olmaq lazımdır,

• Rəqəmsal marketinqi bilən şüurlu agentliklərlə və məsləhətçilər ilə işləyin,

• Rəqəmsal marketinqə əhəmiyyət verin və yeniliklərə açıq olun,

• Rəqəmsal sektoru yaxından izləyin

Başqaları nə qədər sizi cəlb etsə də siz yenə gedib, könlünüzün sultanını almaq istəyərsiniz. Hətta buna ən gözəl nümunə; Sizə üz verməyən və aşiq olduğunuz və xəyallarınızı bəzəyən qarşı cinsin mənasız hərəkətlərini belə qəbullanmağınız ola bilər.

Yəni hər bir məhsul əslində şəxsləri əks etdirən və bir hissəsi halını alan elementlərdir. Avtomobildən tutun, kosmetik, qida və s. buna sevdiyiniz marka (lovemark) deyirlər. Bir markanı çox çox istəyir və ondan başqa alternativ düşünmürsünüzsə şübhəsiz siz də o məhsulla eşq yaşayırsınız deməkdir.

Belə ki inkişaf etməkdə olan cəmiyyətlərdə daha çox görülən bu vərdiş kənardan baxıldığında fanatlıq olaraq görünsə də, əslində bu sevginin memarı olan marka tərəfi üçün heç də asan deyil. Məhsulu çıxarmanın yanında ona bir imic qazandırmaq və istifadəçinin ehtiyaclarını müəyyənləşdirmək, onun cəmiyyətdəki statusunun bir sinif üstə qalxmasına kömək olacaq.

Ən çox sevərək geyindiyiniz gödəkcəniz, köynəyiniz və ya hər hansı əşyalarınızın markalarını alt alta yazdığınızda sizi hansı markaların rahatlatdığını da görmüş olacaqsınız.

Bir nümunə; Samsung, Appledan daha yaxşı və funksiyalı telefonlar istehsal edə bilər. Onu keçə bilər. Ancaq, bu iPhonenin lovemark olduğu gerçəyini dəyişdirməz. Marka olmaq, eyni zamanda duyğuları da məhsulun içinə qoymaq deməkdir.

Mütəxəssislər, psixologiyada buna rahatlıq sahəsi yaratmaq deyirlər. Yəni siz üzərinizə götürdüyünüz hər bir əşya ilə əslində öz rahatlığınızı qurmuş olursunuz. Mən Pepsi içmirəm və ya Coca-Cola içmirəm dediyinizdə başqa bir markaya isdiqamətləndiyiniz mənasına gəlir. Bunu pozan bir afisantın istəmədiyiniz içkini gətirdiyində hiss etdiyiniz üzüntünü bir siz bilirsiniz, bir də Allah.

Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, dünyada bir çox marka məhsullarını çıxararkən içinə bir ruh qata bilsələr, müştəriləri ilə bir bağ qura bilirlər. Müşahidələr göstərir ki və bunu bacaran markalar şübhəsiz məhsulu çıxarmaqdan çox, o məhsulun istehlakçının dünyasında necə bir rahatlıq meydana gətirəcəyini və həllini tapan markalardır.

Markalar arxitekturalarını meydana gətirərkən, o markanın içinə əgər missiyalarını və hekayələrini qatmazlarsa dadsız, qoxusuz bir məhsulu müştərilərlə tanışdırmış olurlar.

iPodumu əlimə aldığımda hissetdiyim həyəcan və xoşbəxtliyi mənə başqa hansı musiqi pleyer hiss etdirə bilər?

İndi siz də almağı çox istədiyiniz məhsulu bir yerə qeyd edin və o məhsulu hansı səbəbdən çox istədiyinizi düşünün.

Müştəri, ehtiyac sahibi olan adama deyilir. Müştəri bu ehtiyacını bəzən bilir, bəzən də bilmir. Ya da heç ağlına gəlməmişdir.

Müştərinin xidmət və ya məhsul almasınına təsir edən elementlər nələrdir?

Duyğu + eqoizm + qoxu + dad + fayda = satış. Yəni müştəri əldə etmək istəyirsinizsə 5 vəziyyətin birdən çoxuna xitab etməyiniz lazımdır.

Bütün bu mexaniki və sadə düsturlar bilinsə də müştəri əldə etmək artıq indiki vaxtda olduqca çətinləşməyə başladı. Çünki alternativlər çoxaldı.

Bax bu kilid nöqtədə müştəriylə qarşı-qarşıya qaldığınızda onu özünüzə doğru çəkə bilirsiniz. Bir kitab evində, kitabın arxasını oxuyursunuz. Əgər yazıçı kitabın məzmununu gözəl ifadə edib və ya maraq oyandırarsa kitabı alarsınız. Əks halda kitab təkrar rəfdəki yerinə qoyulacaq.

Bədən, zehin və ruh. Yəni hər şirkətin, insanın, bir məhsulun üç fərqli bədəni vardır. 1- ətdən sümükdən olan möhkəm bir xarici görünüş bədəni. 2- zehninin içini dolduran bədən. 3- bu dünyadan olmayan və hər insana xas ruhi bədən. Bunların üçünün eyni yerdə olmadığı zaman müştərinin olmasını gözləməyin. Olsa da daimi bir müştəri gözləməyin.

Bu tənlik necə işləyir?

Bunu iki nümunə ilə açıqlamaq lazımdır. Birincisi insana aiddir. Yəni insanın özüdür. İnsan hər səhər oyandığında, zehnindəki düşüncələri bir yerdə, ruhunu bir yerdə və bədənini də bir yerdə tapar. Bunların üçünü də bir araya gətirsə daha güclü bir hala çevrilər. Əgər ruhunu deyildə, zehinini və bədənini oyandırıb həyata başlayarsa addım atdığı heç bir yerdə tam mənasıyla ola bilmir.Demək ki, hər səhər ruhunu, bədənini və zehnini yığışdırıb yola çıxan insan, İnsandır. Belə olduğu üçün də hadisələrə daha rahat, daha məntiqli və xoşbəxt baxdığından, həm sevəni, həm gerçək dostu, həm də həyata baxışı tam olacaq. Hərçənd az yoldaşı, yəni az müştərisi olsa da bu uzun illər davam edər.

İkinci nümunə, bir məhsul dizayn etdiyimizi düşünək. O məhsulun əsasını təşkil edən elementi dizayn etdiyimizdə əslində bədənini da hazırlamış olacağıq. O məhsulun zehniyyəti və missiyası yəni ruhu olmazsa məhsul tam müvəffəqiyyətli olmuş sayılmaz. Diqqət edin bir çox sevilən markalar  bu üçünü özündə cəmləşdirir.

İşin əsasında, “müştəri ən böyük nemətdir” sözü bu gün dəyişmişdir və “müştəri tapmaq ən böyük nemətdir” olmuşdur. Buna bütün reklamcıların, marka sahiblərinin, insanların diqqət etməsi lazımdır.

Məhsulların rəqib məhsullar arasında fərqliliyini təmin edəcək və məhsulların diqqətə çarpan xüsusiyyətlərini əks etdirəcək uyğun adın seçilməsi, markalama strategiyaları qədər əhəmiyyətlidir. Marka adı təyin etmənin hər keçən gün daha da çətin bir prosesə girdiyi dövrdəyik. Rəqabətin və ünsiyyətin hər keçən gün artdığı bu dövrdə fərqliləşmənin ən əhəmiyyətli elementi olan marka adı yaratmaq, bir növ samanlıqda iynə axtarmağa bənzəyir. Ünsiyyət və marketinqin sürətli inkişafı və dəyişməsini dövri olaraq ələ aldığımız marka adlarında görə bilərik. İlk dövrlərdəki markaları araşdırdığımızda Kiğılı, Ülker, Koçtaş və s. markaların, markanın yaradıcısının ad və ya soyadlarından faydalanıldığını görürük. Hələ adını qurucularından alan markaların etibarlılığının da qurucularına görə olduğunu görməkdəyik.

Marka adı, markanın vədlərini əks etdirən bir izahat forması olaraq təyin olunur. Bundan əlavə təsirli bir marka adı, markanın funksional və simvolik komponentləri ilə marka vədini bütünləşdirərək, marka şəxsiyyəti və marka mövqeləndirmə strategiyası ilə müştərinin tanışmasını təmin edir. Qısaca bir markanı digərlərindən ayıran ən əhəmiyyətli fərqləndirmə, marka adının doğru təyin olunmasıdır.

Marka adı prosesinə başlamazdan əvvəlki ilk mərhələ, nə cür bir adın məhsul və ya xidmətə uyğun olacağına qərar verilməsi olmalıdır. Bu qərarların alınmadan əvvəl yola çıxılması, okeanda avar çəkməyə bənzəyəcək. Araşdırmalara görə sıravi bir ada sahib bir məhsul, orta keyfiyyətli amma maraqlı bir ada sahib məhsul qədər yaxşı satışı yoxdur. Əgər sıravi ada sahib bir məhsulunuz bazarda uğursuz olarsa, məhsulda dəyişiklik edilsə də fayda almaq olduqca çətin olacaq. Bu səbəblə marka adının müəyyənləşdirilməsinə dair ilk fikirlər reklam agentliyindən və ya marketinq araşdırmaları quruluşlarından kömək alaraq əldə edilir. Marka adının araşdırılması prosesində elmi iş aparan firmalar;

*Çağırış testləri (ağla nə cür bir imic gəlir)

*Öyrənmə testləri (ad asanlıqla deyilə bilirmi?)

*Xatırlama testləri (ad necə xatırlandı)

*Seçim testləri (hansı adlar seçildi)

kimi üsulları istifadə edirlər.

    *Sözün mənası olmayan, qulağa xoş gələn maraqlı adlar (Sony, Kodak)

    *Məhsulun funksiyalarıyla əlaqədar olmayan (Panda, Omo)

    *Məhsulun keyfiyyəti və ya funksiyasını əks etdirən (Yünsa)

    *Məhsulun nə işə yaradığını və ya nə olduğunu əks etdirən (Silen, Yumoş)

    *Başqa dillərdəki sözlərdən faydalanan (Lux)

    *Şirkət qurucusuna aid olan (Ford, Vakko, Gillette, Hilton, Honda, Dell, Ülkər)

    *Məşhur şəxslərə aid olan (Lincoln, Napoleon)

    *Region adlarından (BMW, BP, Marlboro)

    *Təbiətdən (heyvan, bitki) (Palmolive, Apple, Coca Cola, Shell)

    *Müəssisənin ilk hərflərindən ibarət olan (IBM, BMW)

Kimi bir çox növdə ola bilər.

Bir marka adının üç əsas funksiyası vardır.

    *İstehlakçının qəbul edib etməyəcəyinə imkan verən bir mal və ya xidməti təsvir edər.

    *Markanı təsvir edən xüsusiyyətlərə istiqamətli simvolik və ya funksional (ya da ikisi birdən) mesajlar çatdıraraq müştəri ilə ünsiyyət qurar.

    *Hüquqi müdafiə funksiyasıyla firmanın dəyərini qoruyar.

Marka adının müəyyənləşdirilməsi prosesində diqqət edilməsi lazım olan meyarlar isə bunlardır:

    *Xatırlanması və deyilməsi asan olmalıdır. Söylənişi uzun olan marka adları çox zaman qazanclı bir potensial bazarı təhlükəyə soxa bilər.

    *Məhsulun faydalarını və keyfiyyətini əks etdirməlidir. Məhsulun funksiyaları ilə uyğun bir marka adının seçilməsinə diqqət edilməlidir (Head & Shoulders)

    *Fərqləndirici olmalıdır. Rəqiblərlə bənzərlik daşımamalı, məhsulu tanıdan və fərqliləşdirən xüsusiyyətlər ehtiva edən adlar seçilməlidir.

    *Səs-hərf-qramatik xüsusiyyətlərə diqqət edilməlidir.

    *Uyğunlaşdırılması mümkün olmalıdır. Gələcəkdə məhsul xəttinə əlavə olunacaq məhsullar üçün də uyğun olmalıdır.

    *Beynəlxalq müstəvidə uyğunluğuna diqqət edilməlidir. Məhsula beynəlxalq bazarlarda mənfi təsir yaratmayacak adlar qoyulmalıdır.

Qısaca, marka strategiyasına və vədinə uyğun marka adı yaratmaq, marketinq xərclərinizi minimuma endirəcək, istehlakçıların ağılında asanca qalmanızı və rəqibləriniz arasında fərq yaratmanızı təmin edəcək.

Bu gün dünyadakı sərhədlər bir məna ifadə etməməyə başladı. Eynşteynin dediyi kimi; “Dünyada iki ölkə vardır. Yaxşılar və pislər ölkəsi.”

İnsanlara boş vaxtlarınızda nələr edərsiniz? sualına ən çox verilən cavablardan biri, “sənədli film izləyirəm” olur. Əgər həqiqətən belədirsə indi deyəcəklərimiz diqqətinizi çəkəcək.

Reklamçılıq və marketinq ünsiyyəti əslində bir peşə olmaqdan çox bir çox şeyi dərk etməyimizlə əlaqəlidir. Yəni başqa insanların görə bilmədiyi əlaqəsiz şeyləri bir araya gətirib yenə insanlara təqdim edərək satışın təsirini artırmaqdır.

Reklam çıxarmaq də əslində bir toxumun cücərməsi ilə eyni şeyi etməkdir. Əgər sənədli film izliyirsinizsə, təbiətin tarazlığını, quşların uçuşunu, heyvanların törəməsini, küləklərin əsməsini, ulduzların necə parladığını, ayın niyə formasını dəyişdirdiyini, mövsümləri və hamısının necə bir ahənglə vəzifələrini yerlərinə gətirdiyini bilirsiniz deməkdir.

REKLAM MƏNTİQİ SEVİR!

Əgər siz bunları bilirsinizsə deməli hər şeyin bir zamanı olduğunu da bilirsiniz. Bir ağacın mövsümü gəlmədən meyvə verə bilməyəcəyini, bir çiçəyin yenə zamanı gəlmədən açamayacağını bilməlisiniz.

Əslində reklam da bu məntiqi sevir. Yəni nə zaman toxum atılar, nə qədər gözlənilər, nə qədər müddət sonra məhsul alınar, bu məhsul necə böyüdülər və insanlara nə cür təqdim edilir, hamısının bir vaxtı vardır.

Əgər bütün bunları biliriksə işimiz də asanlaşır. Birdən birə marka ola bilməyəcəyimizi, bir reklamla hər kəs tərəfindən seçilməyəcəyimizi və əslində hər şeyin bir vaxtının olmasını bilmək lazımdır. Əgər təbiətə tərs bir şeylər etsək məhsul alamayacağımızı və ya alsaq da az olacağını bilməliyik.

Əgər siz də bunları bilirsinizsə işiniz asandır.

İşin səmərəlli yollarını bilməzsək əgər təəssüf ki özümüzü iş həyatında sistemsiz bir quruluşun içərisində tapa bilərik. Bunlar;

1- Bəhanə tapmaq: Hər işin mənfi tərəfindən baxsaq görüləcək iş ən az iki qatına çıxar.

2- Kafilik: Edəcəyimiz iş haqqında kifayət qədər məlumata sahib deyilsək hədəfə uzun yollardan çatacağıq. Hər məlumat sizə daha çox zaman qazandıracaq.

3- Məşq: İşinizi nə qədər etina və diqqətə dəyər etsəniz o qədər tez bitirərsiniz.

4- Fokuslanmak: Bu hal-hazırda ən çətin məsələlərdən biri olmağa başladı. Kənar işlərin sizi öz işinizdən uzaqlaşdırmasına imkan verməyin. Xüsusilə sosial şəbəkələrdə vaxt itirməyin.

5- Siz: Bioloji və zehni quruluşunuz yenə sizin işinizi etmənizdə əhəmiyyətli faktorlardandır. Xarakteri hərəkət sevən bir insan masa başında saatlarla oturmayacaq. Ancaq qısa fasilələr, hər zaman işə yarayıb.

6- Sevgi: Etdiyiniz işə qarşı sevginiz olmalıdır. İstəksiz və sevgisiz edilən hər iş pisdir.

7- Araşdırmalar: Əgər etdiyiniz iş ilə əlaqədar lazımlı araşdırma və inkişaflardan xəbərdar ola bilmirsinizsə, yenə işiniz çətindir. Çünki sizin edəcəyiniz iş üçün daha əvvəl bitirilmiş bir çox iş nümunəsi vardır.

8- Anlamaq : Anlamaq üçün diqqətinizi verdiyinizdə ən böyük iş belə dərhal həll ediləcək.

9- Vaxtın idarə olunması: Ən əhəmiyyətli işləri önə alıb, sonrakıları ortaya və vacib olmayan və ya faydası az olanları da ən sona almaqda fayda var.

Təbii ki iş həyatı çətinlikərlə doludur. Bunu daha sadə və daha qısa formada bitirmək yenə biz insanların əlindədir.

Əks halda bitməyən işlər insanın yaxasından tutub yerə vuracaq.

İnkişaf edən informasiya vasitələrinin təsiri bir çox şirkət və markanın da böyüməsinə və genişlənməsinə səbəb oldu. İnformasiya vasitələrinin gücü  bir çox sahədə özünü göstərdi.

PULUMUZ VAR, BƏS DƏYƏRLİYİK?

Bir çox kiçik və orta həcimli müəssisələrin kassaları böyüyərkən bir tərəfdən özlərinə bu sualı soruşmağa başladılar. "Bizi niyə heç kim tanımır? Bu qədər böyük işlər edərkən insanlar bizi niyə bilmirlər? "Bununla birlikdə məsləhət xidmətlərinə müraciət edibaraşdırmaya başladılar. Biz dəyərli hala necə gələ bilərik? İstehsalımızla, keyfiyyətimizlə, insanlara yanaşmalarımızla bunu bacarmış bir təşkilat olaraq insanların bizi daha dəyərli, qiymətli olaraq görməsini necə təmin edərik, suallarının cavablarını axtardılar.

BUGÜN DƏYƏRLİ OLMAQ DƏYƏRLİDİR!

"Pullu ancaq modabaz olacağıma, həm pullu olub həm də harada necə hərəkət edəcəyimi bilmək daha yaxşıdır" fəlsəfəsinə bürünən quruluşlar, şirkətlər bu gün artıq qiymətli, dəyərli olmağa gedən yola girdilər. Bunun ən əsas səbəbi gələcəkdəki yerlərini dəqiqləşdirmək istəkləri olsa gərək. Çünki, dəyərli olsalar,bu gün olmasa da gələcəkdə çox yaxşı yerlərə gələcəklərini bilirlər.

REKLAM / MARKETİNQ ÜNSİYYƏTİ HARADADIR?

Bu gün reklam və marketinq artıq yapışıq əkizlər kimi bir hal aldı. Beləliklə reklam daha çox diqqət çəkərkən, rəqəmsallıq isə marketinq və reklamın dadı duzu oldu. Bu gün pazarlamasını rəqəmsal və reklamdan keçirməyən ağılı yox deyə bilərik. Çünki özünü göstərməyən, təvazökar olacağam və ya az olsun mənim olsun deyən heç bir sərmayə özünə irəlidə mövqeqazanamayacağından yox olmağa namizəd olacaq.

BUGÜN AĞILLI REKLAMVERƏNLƏRİN ZAMANIDIR

Bu gün, reklamverməyi bilən kiçik ve orta həcimli müəssisələrin marka olmağı məqsəd qoyanların dövrüdür. Çünki artıq hədəf kütlə, həm məhsula sahib olub, eyni zamanda sonrasında servis xidməti alacağına inanıb güvənəcəyi markaları daha çox seçir. Artıq özünü ortaya qoyan, bununla birlikdə sözlərinin və vədlərinin arxasında duran hər bir markanın dövrüdür.

KİMDİR BU ŞÜURLU REKLAMVERƏN?

- Məhsulunu keyfiyyətli istehsal edər

- Reklama büdcə ayırar

- Raportlara inanar

- İnsan resurslarını yaxşı idarə edər

- Dinləyərək müştərisiylə bir əlaqə yaradar

- Texnologiyanı istifadə edər

- Dövrün markasını deyil, gələcəyi inşa edər

- Səbir etməyi bacarar

- Doğru media planı etdirər

- Danışmağını bilər

- Strategiya / planlamanın gücünü bilər

Və s.

Bu gün qazananlara diqqət edin, onlar güclərini insanlara əks etdirən, ünsiyyət qurmağı bacarmış markalardır. Heçkimlə danışmayıb yalnız işini etdiyinə inanan və bunu insanlarla paylaşmayan markalar isə çox təəssüf ki yavaş-yavaş bazardan çəkilmək məcburiyyətində qalacaqları bir dövrdəyik.

Nə xoşbəxtdir gələcəyi inşa edənlər, nə xoşbəxtdir bu şüurla hərəkət edənlər

Bəzi insanlar necə bu qədər yaradıcı ola bilir? Yaradıcı olmağın bir yolu var? Yaradıcı fikir arxasında qaçanların özlərinə tez-tez soruşduğu suallardır. Yaxşı, tam olaraq nədir bu yaradıcılıq? Həqiqətən bir nəzəriyyəyə bağlıdırmı ya da müəyyən qəlibləri var?

Yaradıcılıq nə doğuşdan gələn bir qabiliyyət nə də birdən-birə gələn bir ilham qaynağıdır. Yaradıcılıq daha əvvəl yaradılmış olanın üstünə çıxa bilmə, deyilməyənləri söyləmə, edilməyənləri edə bilmə səyidir. Yaradıcılıq üçün lazım olan şey; məlumat və fərqli bir düşüncə formasına sahib olmaqdır. Yaradıcılığınızı inkişaf etdirmək istəyirsinizsə bəslənməlisiniz. Bəslənmək bu sektorda çox istifadə olunan sözlərdən biridir. Kitab oxuyun, kinoya gedin amma bunlara gedərkən nə olaraq gedib nəyə baxdığınız və nə üçün izlədiyiniz çox əhəmiyyətlidir. O filmdəki bir səhnəni görəsən istifadə edə bilərəm? Və ya bu günə qədər istifadə edilməmiş bir filmin səhnəsini alıb reklamda istifadə edim? deyə baxmaq daha əhəmiyyətlidir. Ona görə bəslənmək amma doğru bəslənmək lazımdır. Yaxşı, yaradıcı proses mərhələsini idarə etmək mümkündür? Bu prosesi Jack Fosterin “Fikir Necə Tapılır?” kitabından qısaca baxmış olsaq;

İlk mərhələ: Məhsulunuz və ya xidmətləriniz ilə əlaqədar ''xammalları yığmaq'' olmalıdır.

İkinci mərhələ: Xammalları mənimsəmək və aralarındakı əlaqələri araşdırmaqdır. Bu mərhələdə problemi tez həll edə bilmirsinizsə bir qəhvə fasiləsi verə bilərsiniz.

Üçüncü mərhələ: Tunelin ucundan gələn işığı gördüyünüz mərhələdir. Bu işıq üzərinizə sürətlə gələn bir qatarın işığı ola bilər ki  həmin an olduqca təsir edici bir fikrə sahibsiniz deməkdir. Təbrik edirik!

Dördüncü mərhələ: Qatarın həqiqətən gedib getmədiyini, neçə vaqonu arxasında sürükləyə bildiyini, ən əhəmiyyətlisi də relsdən çıxıb çıxmayacağının analiz edildiyi mərhələdir.

Mükafat qazanmış işlər üzərindəki araşdırmalara baxdığımızda yaradıcı fikirlərin təxminən 90%-nin müəyyən qəliblər altında sinifləndirilə bildiyini görürük. Bu günə qədər reklam yaradıcılığında nələr əsas götürülərək reklam çıxarıldığı araşdırılıb və ortaya bir neçə qəlib çıxıb. Məsələn, Fransada təşkil edilən bir golf turniri üçün bir elan fikri axtarırsınız. Əvvəlcə araşdırmaya başladınız. Fransadakı golf turnirini izah etmək üçün nə edə bilərik?

Fransada ki golf turnirini izah etmək üçün bir dənə croissants (Fransanın milli şirniyatı), bir dənə də golf topunu birləşdirib bir elan edə bilərik. Bu bir yaradıcılıqdır. Bacara bilirsinizsə  üç hətta dörd şeyi birləşdirin. Birləşdirmə, bənzətmə və ya tərsdən göstərmə, şişirtmə, məcaz bunlar yaradıcı qəliblərdir. Amma bu qəliblərə girməyən və girməməsi lazım olduğunu düşündüyümüz başqa cür yaradıcılıqlar var. Onu axtarıb tapdığınız zaman yaradıcı olursunuz. Bunları bir neçə nümunə ilə ələ alaq;

1.Birləşdirmə

Məhsul və ya xidmətləriniz ilə əlaqədar ''xammalları '' daha əvvəldən təyin etdiyiniz mesaja və ya məcraya görə əlaqəli hala gətirin.

2.Hərəkətə Geçirmə

İstifadəçini reklama yönləndirin. Bu mərhələdə sadə və aydın ola bilməyə diqqət göstərin.

3.Bənzətmə

Məhsul ilə əlaqəli simvolu, mesajınız ilə bütünləşdirin.

4.Əksiltmə

Mətni, məhsulu, məhsulun adını hətta loqonu çıxartmağı yoxlayın.

5.Şişirtmə

Ola biləcək qədər şişirdin.

6.Alternativ

Birbaşa məhsula deyil faydaya fokuslanın.

7.Əksini düşün

Məhsul olmasaydı həyat necə olardı.

8. Həddindən artıq səy göstərin

Məhsulunuzu istehlakçının gözündən görməyə çalışın.

Bədəninizi, ürəyinizi, zehininizi gücləndirin. (İdman və ya hərəkət et. Ən azından kiminsə arxasından danışıb ürəyini kirletme, zehinin üçün gözəl birşeyler oxu, gör, dinle)

Zamanı yaxşı idarə et. (Zaman verilmiş ən müqəddəs hədiyyədir, onu yaxşı istifadə et. Əylən, iş gör, qaç,  tullan. Beynini çaşdır, daha əvvəl etdiyin bir şeyin tərsini et. Məsələn sol əllə yemək yeməyi yoxla.)

10,000 saat qaydası. Bir şeyi professional mənada edə bilmək üçün gündə 4 saatınızı sərf etsəniz bu ömrünüzdə 7 ilə bərabır olur. Nə qədər çox baş yorarsanız o qədər profesyonallaşmış olarsınız.

 Ən əhəmiyyətlisi də beynə gözəl şeylər gələrsə, gözəl şeylər çıxar. (Yemək, musiqi, danışmaq, görmək, baxmaq və s. hamısı beynə xidmət edər.)

Markanı 4 maddə təhlilindən keçirmək artıqlaması ilə kifayət edər yəqin ki. Bunlar;

1- İdarə və Təşkilat

2- Keyfiyyətli Məhsul

3- Marketinq Şəbəkəsi

4- Reklam və Təqdimat

Bu maddələr qarşılıqlı olaraq davamlı ünsiyyət içərisindədirlər. Belə ki illər əvvəlində firmalar və ya təşkilatlar məhsul istehsal etmənin əsas olduğunu düşünərək məhsul mərkəzli hərəkət edirdi. Firma və təşkilatlar ilk əvvəl məhsulun olmasını və bunun inkişaf etdirməli olduqlarını başa düşdülər. Sonrasında məhsul ilə birlikdə necə bir hərəkət planı olması lazım olduğuna qərar verəcək olan idarə və təşkilatın əhəmiyyətini anladılar. İdarə və təşkilat isə daha çox insana çata bilmək üçün marketinq strategiyası etmələri qənaətinə gəldi. Buna ən yaxşı nümunə Henry Forddur. Henry Ford 1950-60 illəri arasında klassik qara Ford avtomobili üçün "Dünyada qara rəng bitənə qədər mən bu avtomobili istehsal edəcəyəm" desədə 1965-ci ildə məşhur qırmızı Mustang marka avtomobilini bazara çıxartdı. Çünki Ford artıq bazarın dəyişdiyini və məhsulunu satmaq üçün yeni və müxtəlifliyin olması gərəkdiyinianlamışdı.

Bu 4 maddə öz payına düşəni artıqlaması ilə yerinə gətirmək üçün hal-hazırda inanılmaz bir ünsiyyət və sürətlə yollarına davam etməkdədir.

Dünyada bu 4 maddəni birlikdə bacaran bir çox marka görə bilərsiniz. Coca Cola, Adidas, Nike və s. Ölkəmizdə isə bu sayın az olmasının səbəbi təcrübənin, araşdırmanın və inkişaf etdirmənin çox zəif olmasıdır. Məsələn, yaxşı idarə etdiyini düşünən idarəçilərin, məhsula çox əhəmiyyət verən firmaların, istehsal etdiklərini satmaq üçün özlərinin müxtəlif üsulları ilə marketinq strategiyası izləyirlər. Buna görə başa düşmədikləri Reklam ünsiyyətinin fikirlərini qarışdırdığını rahatlıqla müşahidə edə bilirik. Çünki reklam yaradıcılıq-rəng-strategiya-duyğu idarəçiliyi tələb edir. Biznes təşkilatlarının reklam anlayışları tam formalaşmayıb.

Burada ən çox məsuliyyət İdarə və Təşkilata düşməkdədir. İdarə, 4-cü güc olan Reklam və Təqdimatı  ahengli bir hala gətirə bilərsə digər 3 maddənin necə böyüyüb səpələndiklərini görmüş olacaq.

Bəliii! İdarəçilik,məhsul istehsalı və satış çətindir. Reklam etmək də çətindir. Ancaq inkişaf edən və böyüyən qlobal dünyanın artıq bütün bunları araşdırdığını bilmək və görmək artıq şərtdir. Rahat və ani qərarlar markaları heç bir yerə aparmır. Dünya dəyişir və Azərbaycan 4-cü güc Reklam və Təqdimatı başa düşməzsə idxal markalara xidmət etməyə davam edəcək.

Sözün özü budur ki; markanı mən 4-cü maddəsindən tanıyıram.

Sağ əli 1-2 və ya 3-cü maddələrin başına

Ümumiyyətlə reklam ünsiyyəti və ya ünsiyyətin olduğu yerdə özümüzü çox ifadə etmə istəyimiz var. Beləliklə daha çox məsələnin aydın olacağı zənn edilir. Hələ qarşıdakı şəxs danışarkən, fikrimizdə nə söyləyəcəyimizi hazırlayıb, qarşımızdakını az dinləyirik. Üstəlik daha çox seçilmiş sözlərlə qarşı tərəfdəkini çətin vəziyyətdə qoyuruq...

Ünsiyyət qaydası necə olmalıdır?

Dinlə> anla> şərh et> danış. Bu qayda nə qədər sadə görünsə də xarakterimiz və ya başqa səbələr buna imkan verməyə bilər.

Qulaqdan qulağa dolaşan söhbətlərdə, ilk adama deyilənlə, ən son adamdan çıxan mənanın fərqli olma ehtimalının yüksək olması insani hisslərimizin fərqliliyindən yaranır.

Bu gün vizual ünsiyyətdə nələr var?

Ən çox sosial şəbəkələr var. Ən çox, oxunan ünsiyyət var. Gələk indiki insanın kütləvi ünsiyyətdə ən çox hara baxdığına;

– WhatsApp

– Twitter

– Facebook (istifadəci sayı bir milyardı keçib)

– Online xəbər portalları

-Qəzet/Jurnal

-Kitab

-Televiziya

-Radio

İstər yeni texnologiyalar, istər əvvəllər az sayda istifadə edilən informasiya vasitələri olsun, insanlığın xidmətinə nə qədər çox alternativ təqdim edilirsə bir o qədər də ünsiyyətin zəiflədiyini görürük.

Həm müşahidələrimiz, həm də insan psixologiyasına baxdığımızda, nə qədər az ünsiyyət diliylə izah edə bilsək o qədər yaxşı olduğunu görürük.Burdan yola çıxsaq, reklam və marketinq ünsiyyətinin olduğu yerlərdə daha çox şey izah edəcək yaradıcı həllər tapılması lazımdır.

Marketinq, insanların ehtiyaclarını ön görərək məhsul və xidmətlərin istehlakçıya çatdırılıb, satışdan əvvəl başlayıb satışdan sonrada davam edən bir prosesdir. Hər dövr fərqli üsullarla qarşımıza çıxan marketinq ünsiyyəti anlayışı, dəyişən müştəri profili, həyat tərzləri, marketinqdə texnologiyanın yayılması kimi dəyişikliklərlə məhsul mərkəzli marketinqdən, müştəri istiqamətli marketinq anlayışına doğru yol almışdır. Çoxları marka idarəçisinin fərqli marketinq üsulları ilə məhsul və ya xidmətlərini istehlakçıya çatdırması mümkün olarkən bəzi sektorlar üçün bu vəziyyət daha da çətin hala gəlir.

         Dərman, tütün, spirt kimi bəzi sektorlar üçün reklam tamamilə ya da qismən qadağandır. Bu sektorlar kor buraxılan sektorlar olaraq adlandırılır.  Ancaq bütün məhdudiyyətlərə baxmayaraq bu sektorlarda edilən reklamların özündən olduqca söz etdirdiyini görürük. Son zamanlarda edilən reklamlara baxdığımızda isə köhnə reklamlardakı səmimiyyəti təəssüf ki artıq görə bilmirik. İstehlakçılar bir birinə bənzər reklamlardan sıxılmış vəziyyətdədir. Ancaq başda da dediyimiz kimi kor sektorlarda vəziyyətin daha da fərqli olduğunu görürük. Xüsusilə reklam sahələrində məhdudlaşdırılmağın nəticəsi olaraq ortaya gözləniləndən daha yaradıcı işlərin çıxdığını görürük. Bununda səbəbinin məhdudiyyətlər olduğuna əminik. Məhdudiyyətlər, ortaya daha yaxşı nəticələrin çıxmasını təmin edir.

        Son zamanlarda olduqca yaradıcı işlərə şahidlik etdiyimiz, Kor Marketinq reklamlarında məhdudlaşdırmaların gətirmiş olduğu qanunlar və müəyyən yollar üzərindən edilən reklamlar, daha yaradıcı işlərə imza atılmasını təmin edir.

Dünya tək bir bazar halına gələrkən istehlakçı minlərlə məhsul və ünsiyyət atəşi içərisində qərarsız bir hala gəldi. Seçimlərin bu qədər çox və fərqli olması, gərək milli gərəksə də beynəlxalq markaları fərqli strategiyalar izləmələri yolunda hərəkətə keçirdi. Nəticədə isə Al Ries və Jack Trout tərəfindən ortaya atılan mövqeləndirmə nəzəriyyəsi ortaya çıxdı.

İnsan beyninin iş prinsipləri üzərində qurulan bir yanaşma olan mövqeləndirmə strategiyası, olduqca qarmaşıq ünsiyyət içərisindəki beynin bütün bunlardan sıyrılaraq tək bir nöqtəyə fokslanması məqsədi daşıyır. Satdığınız məhsulun bir çox xüsusiyyəti və şəxsiyyəti ola bilər. Ancaq çox təəssüf ki indiki vaxtda məhsulunuzun bütün xüsusiyyətlərini qəbul edəcək qədər beyinlərdə yer almaq olduqca qeyri-mümkündür. Məsələn bir yuyucu tozunun bir çox faydası vardır amma illərdir Ariel ləkə çıxarma, Omo isə ağardıcı mesajı verir. Bu onların mövqeyidir, digər xüsusiyyətlərinin olmaması mənasına gəlmir. Yaxşı, rəqabətin və ünsiyyətin olduqca sıx yaşandığı bu qlobal bazarda istehlakçının zehninə girmənin ən asan yolu nədir? İnsanların şüurunda bənzərsiz bir mövqe necə yaradılır?

Bir marka bir şeyi sahibləndiyində onu istehlakçının beynindən çıxarmaq çox çətindir. Bu səbəbdən rəqibləri onu birə-bir yamsılasa belə doğru möqveləndirmə strategiyası ilə bu bir təhdid olmaz. Brendlər dünyası ümumiyyətlə birinci və ikincilərin dünyasıdır. Bazara ilk girən markalar məhsul xüsusiyyətini sahiblənən bir üstünlük qazanır. ABC ünsiyyətini illərdir dəyişdirməsinə baxmayaraq qiymət fərqi deyiləndə hələ də ağla ilk gələn yuyucu tozudur. Bu kimi markalar məhsul xüsusiyyətlərini sahiblənmiş, başqa xüsusiyyətləri olsa da həmişə eyni nöqtəyə fokuslanarak beyinlərə həkk olunmuşdur.

Bazara ilk və ya ikinci girənlərdən deyilsinizsə, marka üçün aşağıdakı bir neçə mövqeləndirməyə nəzər salın.

*Məhsulunuzun xüsusiyyəti ilə mövqelənidirmə: Əsas olaraq məhsulun xüsusiyyətlərinə fokuslanır. Bunlar müxtəlif xüsusiyyətlər ola bilər. Dözümlülük, iqtisadi fayda, təhlükəsizlik və s.

*Qiymət / Keyfiyyət ilə mövqeləndirmə: Keyfiyyət anlayışında qiymət ön plandadır. Walmart, Absolut, Gucci kimi markaları bu mövqeləndirmə içərisində saya bilərik.

*İstifadə ilə mövqeləndirmə: Məhsulun xüsusi bir istifadə və tətbiqi vurğulanaraq rəqiblərdən fərqliləşdirilir  və mövqeləndirilir. Miller, Guiness, Budweiser, Nescafe

*İstifadəçi ilə mövqeləndirmə: Diesel, Chivas Regal, Apple

*Rəqiblər ilə mövqeləndirmə: Rəqibi əsas alıb başqa bir mövqeləndirmə çıxarmağa və ya rəqibə qarşı əksinə mövqeləndirmə meydana gətirilir. Avis, Atlasjet

*Mədəniyyət simvolları ila mövqeləndirmə: Cəmiyyətdə yer almış mədəniyyət simvollarından istifadə edilir. Castrol, Vodacom.

Müvəffəqiyyətli bir marka mövqeyi üçün edilməsi lazım olanlar:

- Rəqiblərin təyin olunması

- Rəqiblərin necə qəbul edildiyi və qiymətləndirildiyi

- Rəqiblərin mövqelərinin təyin olunması tanınması

- İstehlakçı analizi

- Mövqe seçimi

- Mövqenin test edilməsi

Xülasə, istehlakçının şüurunda nə qədər fərqli və xüsusi bir yer tutsanız markanızı da bir addım önə aparmağınız o qədər asan olacaq. Unutmayın zehinlərdə yer almaq olduqca uzun müddət gedəcək bir strategiyadır.

6 Düşüncə Şlyapası Metodu (Six Thinking Hats), dünyanın ən yaradıcı insanlarından qəbul edilən Edward De Bono tərəfindən işlənmiş ən məhşur düşüncə sistemlərindən biridir. Yaradıcı və konseptual düşüncə sahəsində tanınmış şəxs olan Edward De Bono,  "Yaşadığımız texnologiya dövründə məlumat toplamaq artıq çətin deyil. Amma əhəmiyyətli olan əlimizdəki məlumatları necə topladığımız və faydalı etmək adına bu məlumatları necə istifadə etməyimizidir. '' deyir.

6 Düşüncə Şlyapası Metodu fərdlərin fərqli dünyagörüşləriylə düşünməsini təmin edərək, bir hadisəni birdən çox istiqamətdə görməmizi təmin edir. Eyni zamanda indiki vaxtda bir çox sektorda və təhsil sahəsində istifadə edilən bu metod təsirli bir qrup mübahisəsi üsuludur.

Edward De Bono bu düşünmə metodunu sistematik bir hala gətirərkən şlyapanı seçmişdir. Çünki şlyapa asan geyinilib çıxarıla bilən və geyimi tamamlayan bir aksesuardır. Şlyapalar ümumiyyətlə insanların sosial statusları və həyat tərzləri ilə bağlı məlumat verir. Şlyapa ilə düşüncə arasında əlaqə qurulur.

Düşüncənin əsas istiqamətləri müxtəlif altı rəngli şlyapa ilə işarələnir. Duyğu, məntiq, bilik, ümid və yaradıcılığa hər səfərində eyni anda fokuslanması yerinə ayrı-ayrı düşünə bilmə xüsusiyyətini təmin edərək, sistematik düşünüb doğru qərarlar verməsini məqsəd qoyar. İnsanlar fərqli baxışlara sahib olurlar. İştirakçıların düşüncə qabiliyyəti inkişaf edir. Lazımsız müzakirələr önlənər.

AĞ ŞLYAPA

Tərəfsiz və obyektivdir. Faktlar və sənədlərlə maraqlanar. Ağ şlyapanı taxan şəxslər; əlində olan məlumatları, ehtiyac olan məlumatları və bu məlumatları necə əldə edə biləcəyini təhlil edir. Onlar emosiyalardan uzaq olur və hisslərə qapanmır.

QARA ŞLYAPA

Qara şlapa – əsl tənqidçidir. Bu şlyapanı taxanlar hər şeyi qara rəngdə görməlidirlər. Hər zaman çatışmamazlıqlar axtarırlar, sözlərə və rəqəmlərə inanmırlar, zəif yerləri axtarırlar. Riskləri ortaya çıxarar və alınan qərarların nə səbəbdən işə yaramayacağını açıqlayar. Qara şlyapa bizi təhlükələrdən qoruyur, yalnız bu zaman həddi aşmamaq lazımdır.

QIRMIZI ŞLYAPA

Qırmızı duyğuları, hissləri, ehtirasları və həyəcanları ifadə edər. Qırmızı şlyapa taxanlar qorxu, hirs, nifrət, qısqanclıq kimi şüuraltında olan duyğularını açığa çıxardar. Qırmızı şlyapalı ''Mövzuyla əlaqədar duyğularım bunlardır. '' deyər. Bu şəkildə düşüncənin ən əhəmiyyətli hissələrindən olan duyğusal tərəfi plandan çıxarılır. Bundan əlavə, mövzuya duyğuların təsirini müəyyənləşdirər.

SARI ŞLYAPA

Sarı şlyapalı mövzuyla əlaqədar müsbətlik, üstünlüklər və faydalarla maraqlanar. Üstünlükləri və əldə ediləcək yaxşı nəticəni ortaya qoyar. Sarı şlyapanı taxdığımız zaman, təklifin dəyərini və faydasını təyin etmək üçün dərhal səy göstərməyə başlamış olarıq. Konkret qərarlar ortaya çıxarır. İdeyanın pozitiv tərəflərinə diqqət yetirməyi tələb edir. Qara şlyapanın əksidir.

YAŞIL ŞLYAPA

Məhsuldarlığın, enerjinin, böyümənin və yeni fikirlərin şlyapasıdır. Yaşıl şlyapa taxıldığında yaradıcı fikirlər ortaya qoyulub, müxtəlif təkliflər təqdim edilir. Yaşıl şlyapanı taxan şəxs alternativləri və bu alternativlərin reallığını araşdırır.

GÖY ŞLYAPA

Düşünmənin təşkili. Düşüncə haqqında düşüncələr. Göy şlyapa analitik və moderatordur. O digərlərindən fərqlənir, özü işləmir, digərlərinə rəhbərlik edir. Bu şlyapa fikir prosesini idarə edir. Hamını ortaq fikrə gətirib çıxarır. O, dirijora bənzəyir, fikirləri dinləyir, bəzən şlyapaları dəyişməyi məsləhət edir: “Sizin yanaşmanız düzgün deyil, qara şlyapanı çıxarın və yaşıl şlyapanı taxın”. Yaxşı bir müşahidəçidir. Müzakirə məlumatlarını müəyyən bir süzgəcdən keçirir və ən doğru qərarı verir.

Nümunə vermək lazım olsa, avtomobil almağa qərar verən bir adam altı düşüncə şlyapası metodunu bu şəkildə istifadə edər.

Ağ Şlyapa: sürüş 70 min km, il 1996. Qiymət 25.000 AZN

Qırmızı Şlyapa: Ayaqlarım yerdən kəsiləcək avtomobil sürməyi çox sevirəm.

Qara Şlyapa: Bəlkə avtomobilin kilometrajını azaldıblar. Köhnə avtomobildi, çox xərc edər.

Sarı Şlyapa: İşlərimi daha qısa müddətdə görərəm. Səhərlər bir az daha gec oyanaram.

Yaşıl Şlyapa: Avtomobilə bir az xərc qoyaram təmir etdirib 3 min daha baha sataram.

Göy Şlyapa: Bu avtomobili almasam yaxşıdı.

Bir əvvəlki yazımızda məzmunun necə yaradılması gərəkdiyinə nəzər saldıq. Bu yazımızda isə rəqəmsal istehlakçı anlayışından və rəqəmsal istehlakçının həyat sahəsi sosial şəbəkələrdə məzmunun necə idarə olunmasından danışacayıq.

Əvvəlcə, markalar üçün rəqəmsal istehlakçı qrupunu, anlamaq və davranışlarını təxmin etmək hər keçən gün daha əhəmiyyətli bir hala gəlir. Bir sağlamlıq sığortası şirkətinin reallaşdırdığı bir araşdırma, ağıllı telefon istifadəçiləri hər gün ortalama 18 dəqiqədə bir dəfə telefonlarına baxdığını və həmçinin 2020-ci ildə mobil telefon sahibi olan insanların sayının elektrik  istifadəçilərinin sayını keçəcəyini ortaya qoyur. Yaxşı, rəqəmsal istehlakçı nədir? Nə edər? Harada yaşayır? Rəqəmsal İstehlakçı, texnologiyaları istifadə edərək fiziki dünyada pərakəndə mağazalardan alver edən istehlakçı qrupu olaraq təyin olunur. Məhsul haqqında əvvəldən araşdırma edərək gəlir və ya daha əvvəldən araşdırdığı məhsulu mağazadaykən bir başqa markanın məhsulu ilə telefonundan müqayisə edə bilir. Bu da, rəqəmsal dövrlə birlikdə rəqəmsal istehlakçı davranışlarının da hər geçən gün dəyişdiyini göstərir. İnsanlar artıq əvvəlki  kimi alverə getmir. Mobil cihaz ilə olduğu yerdən istədiyi məhsulu araşdırır və özünə ən uyğun olanı seçə bilir. Bu vəziyyət çox təbii ki, istehlakçı üçün bir çox fayda təmin edərkən, marka və xüsusilə mağaza sahibləri üçün mövqelərini yenidən nəzərdən keçirmələrini tələb edir. Rəqəmsal əsaslı markalar gərək sosial şəbəkə məzmun marketinqi, gərəksə rəqəmsal reklam alaraq potensial müştərilərini rəqəmsal mühitdə tutmağa çalışır. Xüsusilə məzmun strategiyalarını müəyyənləşdirərkən hədəf kütlənin xüsusiyyətlərinə görə təyin etməyə, paylaşdığı hekayələrdə müştərini də ortaq etməyə diqqət göstərirlər. Bu da istehlakçının markaya olan güvən duyğusunun artmasına səbəb olur. Yaradılması qədər idarə edilməsi də çətin olan məzmunun necə idarə olunması lazım olduğunu izah etməyə çalışaq.

Əvvəlcə məzmunun doğru bir şəkildə idarə edilə bilməsi üçün bir təqvim yaradılmalıdır. Məzmun təqvimi sizin nizamlı olaraq paylaşım etmənizi təmin edərkən, hansı gün, hansı cür məzmunu paylaşacağımızı da müəyyənləşdirməyimizə kömək olacaq. Nizamlı və müəyyən aralıqlarla edəcəyiniz məzmun paylaşmaları istehlakçıların da markanızdan sıxılmadan maraqla izləyəcəyi, məlumat alacağı və ya əylənəcəyi bir platformaya çevriləcək. Beləcə istehlakçı, markanı özünə dəyər qatan, həll tapan, problemlərini aradan qaldıran bir yoldaş kimi görəcək. Yaradılan təqvim, məzmun çıxarmağa və nəşr etməyə kömək edəcək. Yaradılan təqvim hədəfə, müştərilərə uyğun olmalıdır. Məzmununuzu istifadə edəcəyiniz vasitəyə görə gündəlik, həftəlik, aylıq olaraq nizamlaya bilərsiniz.

-Günlük Twitter paylaşmaları,

-Xəbərlərin Facebook səhifəsinə yerləşdirilməsi,

-Bloglara yazılan şərhlərə cavab vermək,

-Həftəlik qısa bir video, məqalə kimi web saytınızda yeniləmələr,

-Geniş bir blog yazısı, müsahibə və ya bir müştəri hekayəsi paylaşmaq

-Aylıq video çəkilişlər, yarışlar və ya kupon çəkilişləri edə bilərsiniz.

Beləcə müştərinizi sıxmadan onları bir sonrakı məzmununuzu maraqla gözləyəcəyi bir hala gətirə bilərsiniz. Bu vəziyyətdə, müştəriləriniz haradadırsa sizdə orada olmalı və onlarla isti münasibətlər qurmağa davam etməlisiniz. Hər zaman doğru yerdə, doğru insanlara, doğru mesajı çatdıraraq onlara sahənizdə nə qədər mütəxəssis olduğunuzu əylənərək izah edə bilərsiniz.

Dəyişən dünya, həyat formaları və istifadə vərdişləri davamlı yeni marketinq strategiyaların inkişaf etdirilməsinə səbəb olmaqdadır. Marketinqin inkişaf dövrlərini belə ələ alsaq istehsal dövrü, satış dövrü, marketinq dövrü, marka dövrü, istehlakçı dövrü, gələcək dövrü, qloballaşma dövrü kimi ayrı-ayrı dövrlərdən meydana gəldiyi görülməkdədir.

Məhsul mərkəzli bir satış anlayışının hakim olduğu Marketinq 1.0 dövrü istehsal etmək və istehsal edilən hər şeyin bitəcəyi bir düşüncəyə əsaslanırdı. Ən yaxşı nümunələrini isə 1920-ci illərin başında Henry Ford ilə istehsalatın həyata geçirilməsi ilə ortaya ardıcıl istehsal anlayışı çıxdı. Ancaq texnologiyanın sürətli yayılmağa başlaması ilə artıq istehlakçının dəyişən istək və seçimləri ''müştəri yönümlü marketinq'' anlayışını yəni 2.0 ortaya çıxardı. İnternetin təmin etdiyi imkanlar gün keçdikcə şəkil dəyişdirmiş, web 1.0'dan web 2.0a geçişlə birlikdə "sosial şəbəkə" dediyimiz interaktiv mühit, internet dünyasındakı yerini almışdır. Məsələn; 2010-ci il etibarilə dünyada istifadəçi sayı  500 milyonu geçən Facebook, texniki baxımdan ən müvəffəqiyyətli web 2.0 tətbiqi olaraq ifadə edilir.

Yeni dövrün marketinq yanaşması isə Marketinq 3.0 dövrü, yəni ''insan mərkəzli'' bir yanaşmanı ifadə edən dövrdür. Marketinq 3.0 əslində insanların həm zehninə həm ürəyinə xitab edən bir keçid dövrü olaraq təyin olunur. Bu dövrün ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti isə istehlakçıların iştirakçı və eyni zamanda izahatçı olaraq qarşımızda yer almalarıdır.

İstehlakçıları ilə bir hekayə paylaşan və onları bu hekayənin izahatçısı vəziyyətinə gətirən, məqsədinə uyğun idarə edilən və eyni zamanda qiymətli məzmun mübadiləsi təqdim edən P & G firmasının Pampers markası üçün meydana gətirdiyi Welcome to Parenthood (Valideynliyə Xoşgəldiniz) müvəffəqiyyətli bir '' insan mərkəzli '' 3.0 kompaniyasının necə edilməsi və necə idarə olunması lazım olduğunu göstərən gözəl nümunələrdən biridir.

Procter & Gamblenin Pampers müəssisəsi, yeni ana-ata olmuş insanları, körpə bezləri, tualet ədəbi, gecə və gündüz yuxusu və s. işlər haqqında danışarkən göstərən Welcome to Parenthood (Valideynliyə Xoşgəldiniz) adlı bir serial başlatdı. Serialın 14 bölümü Pampers.com və markanın Facebook səhifəsində nəşr olundu. P & G körpə bezlərinin reklamını etməkdənsə valideyinliklə əlaqədar tövsiyələri paylaşır və valideynliyin ilk illərində ana və atalara köməkçi oldu.

Pampersin veb saytında, məhsullarından bəhs etmək yerinə yeni uşaq sahibi olan ailələrin ehtiyac duyacaqları körpə baxımı, körpə əşyaları, uşaq yetişdirmə kimi ailələrin məlumat sahibi olmasını təmin edən keyfiyyətli mövzular dərc edildi.

Pampers, Twitter səhifəsində məhsulun nə qədər yaxşı olduğundan bəhs etmir, bunun yerinə istifadəçi təcrübələrini, ailələrin uşaqları ilə geçirdikləri şən vaxtları paylaşdı. Nəticəsində isə markaya geri dönüşlər belə oldu;

*Seriallar ilk üç ay içində 20 milyondan çox izləndi.

*Markaya qarşı müsbət fikirlər 15% nisbətində artdı.

*Almaq niyyəti 10 % nisbətində artdı.

*Analar bloglarında serialdan bəhs etdi və istifadəçilərin yaratdıqları məzmunlar markaya dəyər qatdı.

Dünyada iqtisadi kanalların inkişaf etdiyi, yeni dünya nizamının öz marşrutunu axtardığı bir vaxtda bir çox insan da iş qurma həyəcanıyla dərhal təşkilati şəxsiyyət və marka ola bilmək üçün can atır. Ya da illər boyunca min bir çətinlik və kriz vəziyyətindən sonra  yeni addımlar atmaq üçün reklam verib marka olmağa çalışırlar.

Tələsgənlik qanımızda var!

Bir çox işin içində və ya qıraqdan müşahidəçi olaraq gördüyümüz budur ki, Azərbaycanda reklam edirsinizsə təcili sözünə də vərdiş etməlisiniz. Əslində o qədər tələsgən olsaqda ancaq az markamız var.

Təcili marka olmalıyıq!

Təəssüf ki reklam agentliklərinin “TƏCİLİ YARDIM”  xidmətləri yoxdur. Marka xəstələndiyində və ya mualicəyə ehtiyacı olanda reklam agentliklərin təşkil etdiyi planlaşdırma iclasları da müəyyən bir prosesi əhatə edir.

Təcili reklam və ya marka ehtiyacı,uzun illər kar və lal olan bir insanın danışmağa başlamasıdır!

Uzun müddət susan bir insanın birdən birə qalxaraq TƏCİLİ deyə qışqırıb sağa sola qaçıb: "Təcili birini tapıb danışmalıyam" deməsi kimi bir şeydir.

Reklam vermədən əvvəl siz reklama, reklam verdikdən sonra da reklam sizə sahib olur. Yəni nə bəyan etmisinizsə, insanların hisslərinə dərhal təsir edəcək.

Reklam da danışmaq kimidir dedik. Ancaq, bunu da unutmamaq lazımdır. Hər danışdığınız fərqli mövzunun bir təsiri və mənası olması lazımdır. Yəni siz bir gün ağ, digər gün qara desəniz, düzgün qəbul edilməniz də gecə-gündüz kimi olacaq. Bütün verdiyiniz reklamların mütləq markanızı xatırladan, keyfiyyət və etibarlılığa xidmət etməyi lazımdır. Nə olursa olsun bu yoldan imtina etməyən inadçı olmaq lazımdır. Einstein 11 il boyunca mc2 üçün toz dumanlı düsturların içində itmədi mi?. Fərqli yollar axtarsa da hədəfi həmişə eyni idi.

Bəzən şeir, bəzən gözəl bir hekayə, bəzən də yalnız bir şərh və ya gülməli bir lətifə, bəzən də romantik bir gözyaşı. Reklam da belədir. Qısadır və o qısa zamanda sizə duyğu hissləri və xəyal etmə imkanı təqdim edir. Ancaq reklamda insan beyninə təsir etmək və cəlb etmək üçün 5 saniyə vaxtınız var.

Əslində yerində və vaxtında danışıb susmanın bir çox faydası var. Bunu Mövlana çox gözəl izah edir: "Ağızdan çıxan söz bil ki, yaydan atılan ox kimidir. O ox getdiyi yerdən geri dönməz. Seli başdan bağlamaq lazımdır. "

Ətraf mühit sürətlə dəyişir. Texnologiyanın bu gün bizə verdiyi imkanlar hərəkət və davranışlarımızı, verəcəyimiz qərarları, hətta düşüncəmizi belə, sürətləndirib. Bu, bütün sahələrdə olduğu kimi marketinq dünyasında da belədir. İndi aylar öncədən reklam kompaniyası, marketinq strategiyası hazırlamaq əksər hallarda uğursuzluqla nəticələnir. Düzdür, Azərbaycanı Avropa, Amerika və ya Türkiyə bazarı ilə müqayisə etsək, bu uğursuzluğun hələ o qədər də hiss edilmədiyini görərik. Amma qeyd olunan regionlarda bu gün baş verən iqtisadi, biznes, marketinq dəyişiklikləri bir müddət sonra mütləq şəkildə  ölkəmizdə də hiss olunmağa başlayır.

Dünyada 90-cı illərdən istifadə olunmağa başlayan Gərçək Zamanlı Marketinq (Real-Time Marketing) strategiyası bu gün aktuallığını birə-beş artırıb. Niyə? Çünki indi müştərilər marka,  brend haqqında məlumatı internetdə axtarırlar,  məhsulun yaxşı və ya pis olmasının sosial şəbəkələrdəki müzakirələrdən anlayırlar. İnsanların bəziləri informasiya əldə etmək üçün, bəziləri ünsiyyət, bəziləri oyun-əyləncə üçün sosial şəbəkələrə daxil olur. Və reallıq budur ki, bizim günümüzün müəyyən hissəsi sosial şəbəkələrdə geçir. Bu vəziyyətdə Gərçək Zamanlı Marketinq qarşımıza çıxır!

İnternet və rəqəmsal vasitə istifadəsinin sürətlə yayıldığı indiki vaxtda rəqəmsal marketinq sektoru böyük bir əhəmiyyət qazanmağa davam edərək böyüyür. Rəqəmsal texnologiya ilə birlikdə online olan insan və rəqəmsal qurğuların sayında yaşanan artış, televiziya, radio, jurnal kimi ənənəvi media vasitələrinə olan marağın gün geçdikcə azalmasına səbəb olur. Mobil ünsiyyətin artması insanların istehlak vərdişlərini sürətli dəyişdirir. "Rəqəmsal İstehlakçı '' olaraq təyin olunan bu kimi istehlakçı qrupunu isə doğru yerdə, doğru zamanda, doğru ünsiyyət içərisində tutmaq markaların öhdəliyinə düşür. Bu da rəqəmsal istehlakçının bir növ qalası halına gələn sosial şəbəkələri daha güclü bir hala gətirir.

İlk zamanlarından etibarən Sosial Şəbəkələrə addım atan markalar, ilk olmanın üstünlüyü ilə böyük kütlələri ələ almağı bacardı. Gərçək zamanlı marketinqin əhəmiyyəti hər geçən gün artarkən günümüzün markaları təəssüf ki bu silahı görməməzlikdən gələrək, sosial şəbəkə vasitələrini şüursuzca istifadədə heç tərəddüd yaşamır. Təəssüf ki, bir çox markanın sosial şəbəkə hesabları, içi boş,  bir dəyəri olmayan, problem həll etməyən, məzmunları ilə sosial şəbəkə dənizində səssiz sədasız yox olub gedirlər. Müəyyən sayda kütləsi olan markalar bundan sonra nə edəcəklərinin cavabını axtararkən gərçək zamanlı marketinqin əhəmiyyətini də məzmun marketinqi ilə birlikdə anlamış oldular.

Əsas mövzumuza isə bu sual ilə başlaya bilərik. Gərçək zamanlı marketinq nədir?

Gərçək Zamanlı Marketinq – mövcud zamanda baş verən tədbir, hadisə və ya fəaliyyət vasitəsilə müştərinin diqqətini cəlb etmək üsuludur. Başqa sözlə desək,  şirkət gündəmdə olan mövzuları izləyərək,  öz mesaj və təklifləri həmin mövzuya uyğunlaşdıraraq müştəriyə çatdırmağa çalışır. Burada iki mühüm məsələ – operativlik və yaradıcılıq ön plana çıxır. Baş verən hadisə (tədbir) zamanı, məhz auditoriyanın diqqəti orada olduğu zaman mesajını çatdırmaq vacibdir. Bununla yanaşı şirkətin verəcəyi mesaj fərqli, zamana uyğun və yaradıcı olmalıdır.

Futbol üzrə son Dünya Çempionatı zamanı Uruqvay millisinin oyunçusu Luis Suarezin İtaliya yığmasının futbolçusu Çellinini dişləməsi yəqin ki, hər kəsin yadındadır. Bu hadisə zamanı bəzi brendlər, Gərçək Zamanlı Marketinq üçün ideal saya biləcəyimiz reklam posterləri ilə gündəmə gəldi.

Snickers rəsmi Twitter hesabında “Bir italiyandan daha çox doydurur” deyə poster paylaşdı.

“Specsavers” şirkəti isə italyan makaron növü olan “Cannelloni” sözünün italiyalı oyunçu “Chellini”nin adı ilə oxşar olmasından məharətlə istifadə etdi. “Chellini” yox, “Cannelloni” deyə poster paylaşdı.

Və ya Apple brendi ilə bağlı  bir poster hər kəsin diqqətini cəlb etdi.

Yüksək ünsiyyət atəşinə məruz qalan rəqəmsal istifadəçilərə səslənmək hər geçən gün bir az daha çətinləşir. Müəyyən ödənişlər qarşılığı satın alınan izləyici dövrünün də son tapması ilə markalar mövcud kütlələri əldə saxlamağın, yenilərini qazanmaqdan daha qiymətli olduğunu gördülər. Gərçək zamanlı marketinq anlayışı, ağıllıca hazırlanan, anı tutmağa və aktual refleks meydana gətirməkdən yaranır. Markalara isə əhəmiyyətli bir seçilmişlik yaradır. Bu seçilmişlik də istehlakçıların marka ilə olan əlaqəsini gücləndirir.

Gərçək zamanlı marketinq markanıza ən az xərc ilə ən yüksək faydanı təmin edəcək bir marketinq taktikasıdır. Bu fürsəti marka lehinə çevirmək üçün isə sizə kiçik amma təsirli gördüyümüz bir neçə taktikdən söz açacayıq.

*Əvvəlcə aktual hadisələri izləyin və zamanı yaxşı istifadə edin.

*Səs küy salmaqdansa az və təsirli danışın.

*İnsanlar sizin nə etdiyinizə maraq etsin və gərçək zamanı tutduğunuzda isə yumruğunuzu vurmanın vaxtı gəldiyini bilin.

*Hər aktual hadisə marka ilə uyğun olmaya bilər, həqiqətən markanıza uyğun, imicini zədələməsinə imkan verməyəcək yolları seçməyə çalışın.

*Ağıllıca hazırlanmış bir gərçək zamanlı strategiya ilə markanızı istehlakçılarınızın yaddaşlarına köçürün!

Reklam ünsiyyətində simvollar hədəf kütləni istiqamətləndirmək məqsədilə istifadə edilir. Yunan dilində  "birləşdirirəm" mənasını verən simvol termini sumbolo sözündən gəlir. Simvollar, həm "varolanı" həm də "varolmayanı" ifadə edir. Məsələn xaç, "xristian olanları" təyin edərkən, olmayanları da "ayırd" edər. Reklam mesajlarında bu məqsəd istiqamətində rənglərdən çox istifadə edirlər. Reklam mesajlarını müəyyənləşdirərkən rənglərin ifadə etdikləri mənasını araşdırmaq üçün rəngin hansı rəng qrupu içində yer aldığını da bilmək lazımdır. Rənglər fərdin daxili dünyasına səslənib, duyğularını hərəkətə keçirirlər.

Məsələn sıxıldığımız vaxtlarda mavi geyinərik. Mavi rəng səmanın və geniş üfüqlərin, dənizin simvoludur. Sərhədsizliyi işarələyir. Dincliyi təmsil edər və sakitləşdirər.

İçməli su reklamlarında mavi və ağ rənglərdən istifadə edilir. Reklamda "sağlam", "təbii", "saf", olduğu mesajlar verilmək istənir.

Oxşar şəkildə "su" qrupunda olduğu bilinən yaşıl da "soyuq" rənglər arasında iştirak edən bir rəngdir, ancaq fərdə "təbiətdə olduğunu" hiss etdirir, sakinlik, daxili dinclik  və ümid verir. Bitki mənşəli çay reklamlarında yaşıl rəng '' sağlıq '', '' yenilənmə '', '' şəfa '',  '' tarazlıq '' '' təbiilik və' 'rahatlıq mesajlarını verir.

İşığın, canlılığın, həyatın, istiliyin simvolu isə sarı rəngdir. Sarı tonları reklam ünsiyyətində tez tez istifadə edilir. Hava qrupundan olan sarı rəng, günəşi təmsil edir və enerji verir.

Hava qrupundan ağ rəng saflığın, təmizliyin simvoludur. Bu səbəblə, sağlamlıqla əlaqəli yerlərdə ağ rəng istifadə edilir. Bütün rənglərin birləşməsindən ibarət olan ağ, dini inanclara görə günahsızlığın simvoludur.

Qırmızı rəng; canlılıq və dinamizmlə əlaqədar bir rəngdir. Qırmızı rəng, fiziki olaraq canlılığı göstərir. İştah açar. Ona görə dünyadakı qida firmalarının çoxu reklam mesajlarında qırmızı rəngi istifadə edir.

Bənövşəyi rəng keçmişdən günümüzə gələn  gücün son pilləsi olaraq düşünülür. Yüksək təbəqələrin, saray nümayəndələri daim bənövşəyi rəng istifadə edir.

Qəhvəyi rəng; reallığı, plan və sistemin rəngidir. Qəhvəyi rəng insanı sürətləndirər.

Tünd mavi sonsuzluğu, nüfuzu, məhsuldarlığı işarələyir. Ona görə dünyadakı firmaların yarıdan çoxu loqolarında tünd mavi rəngdən istifadə edir

Texnologiya inkişafları nəticəsində artan rabitə vasitələrinin gün keçdikcə çeşitlənməsi və yayılması bərabərində ünsiyyət atəşi anlayışını gətirdi. Olan müştərilərini qoruya bilmək, müştəri potensialını artırmaq, markanın tanınmasını artırmaq və istehlakçıların zehinində müsbət mövqelər meydana gətirməyi məqsəd qoyan markalar, reklam ünsiyyəti atəşinə məruz qalan istehlakçılarına ən sürətli yoldan və ən təsirli şəkildə çatmanın yollarını axtarmağa başladı. Bu da reklamda necə fərqlilik yaradılır suallarını ortaya çıxardı. Bu məqaləmizdəseçilən reklam nədir? Necə yaradılır? Suallarının cavablarını axtarmağa çalışacağıq.2013-ci ildə təhsil düşərgəsi çərçivəsində dinləmə şansı tapdığım Haluk Sicimoğlu '' Case for Creativity "başlığı altında yaradıcılığı Türkiyənin ən əfsanə reklamlarını ələ alaraq izah etmişdi. Söhbətinə fərq yaratma missiyası içərisindəki sektorun monotonluqdan sıyrılmasını məqsəd qoyan bir işdən danışaraq başladı. Araşdırmaya ilk olaraq hər kəsin xatırladığı 50 reklamlık bir siyahı yaradılaraq başlanıb. Türkiyə daxilində 500 adamla görüşülüb  və insanlar 50 reklam arasından bəyəndiklərini seçiblər. Son olaraq ortaya əfsanə 20 reklam çıxıb. Daha sonra bu seçilən əfsanə 20 reklam müəyyən çərçivədə araşdırılıb.Ortaya reklamda fərq yaratmanızı təmin edəcək bu nəticələr çıxıb:

1. Səmimiyyət
2. Təsiredici şüar
3. Cəsarət
4. Reallıq
5. Musiqi
6. Həssaslıq

Reklam formalaşdırmaqda müəyyən düsturların olduğuna inanmasaq da bəzi duyğuların illər keçsə də dəyişmədiyini və insanlara təsirini görə bilərik.

Guerilla (partizan) marketinqinin əsas məqsədi ən aşağı  maliyyə xərciylə ən yüksək xeyiri çıxartmaqdır. Ənənəvi marketinq anlayışında marketinq üçün sərmayə qoymaq lazımdır. Guerilla marketinqində isə əhəmiyyətli olan pul deyil, xəyal gücüdür. İstehlakçılarla daha doğrusu gələcək istehlakçılarla gözləmədikləri bir anda və gözləmədikləri bir şəkildə qarşılaşmaq və yaddaşlarda qalmaq bu işin əsasını təşkil edir.

Jay Conrad Levinson, Partizan Marketinqi "büdcəsi kiçik, xəyalları böyük sahibkarlar üçün” belə izah edir.

İlk olaraq "Guerilla" sözü təxmin edildiyinə görə müharibədə yaranıb. Mənşə olaraq İspancadan gəlmədir. İspanların fransız Napolyona qarşı 1807 - 1814 illər arasında davam etdirdiyi müqavimət zamanı ilk dəfə bu anlayışdan istifadə olunub. Hərbi şəbəkə, şəbəkə mübarizəsi mənasını verən "Guerilla"-nın zəiflərin silahı olduğunu söyləyə bilərik. Taktika olaraq da düşmənə "əsgər" olaraq görünmədən düşməni məhv etmək üçün istifadə edilib. Guerilla ya da gerilla taktikası ilk olaraq, azadlıq döyüşçüsü  Ernesto Che Guevara tərəfindən Avropaya tanıdılmışdır.

"Guerilla taktikası" ilk olaraq 1960-cı illər ərzində Amerikada "Marketinq və Reklam" sahəsində istifadə olunub. Bu illər ərzində yaradılan Vyetnam zəbti və oradakı xalqın partizan taktikasını müvəffəqiyyətlə istifadə etməsi marketinq sektoruna təsir etmişdir. "Guearilla Marketing"-in məqsədi öz mallarına, xidmətlərinə, təkliflərinə olan marağı ən yüksək həddə çıxararkən bu məşğuliyyət üçün istifadə olunan  xərcləri ən aşagı miqdara endirməkdir. Guerilla marketinq eynilə bir partizan döyüşçüsü kimi diqqəti digər bir tərəfə çəkməyə çalışır. Kiçik bir büdcəylə meydana gələn partizan marketinq də şirkətlər marketinq strategiyalarını yaratmaq üçün mütləq qiymət siyasətinə diqqət etmək məcburiyyətindədirlər. Təqdim etdikləri məhsullar, təkliflər çaşdırıcı və aqressiv olmalıdır, hər cür sektorda istifadə edilə bilinməlidir.

Guerilla marketinq əvvəllər ancaq kiçik firmaların böyük firmalarla daha yaxşı mübarizə edə bilməsi üçün istifadə edilmişdir. Buna görə guerilla marketinq fikirinin qabaqcıllarından olan Jay Conrad Levinson bu yanaşmanı bir "köhnəltmə" hücumu olaraq tərif edib.

Guerilla marketinq tətbiqlərinin digər bir əhəmiyyətli tərəfi isə mesajın olan adama ən təsirli bir şəkildə yayılmasıdır. Bu səbəbdəndə hal-hazırda 1 milyard istifadəçiyə çatan internet qiymətsiz bir tətbiq sahəsi hesab olunur. Guerilla marketinq internet blokları, online maqazin-qəzet-jurnalları, çat və forum səhifələri vasitəsi ilə  təsirli bir şəkildə verilmək istənilən mesajı asanlıqla çatdırır.

1. Kanadada bir qəhvə firması şəffaf stəkan kimi görünən bir stəkan çıxarır. Görənlər bu qadının nə içdiyinə maraq edir hərhalda. Çox az xərc ilə maraqlı bir iş təqdim ediblər. İnsanlar karton olmasına baxmayaraq bu stəkanı atmaq belə istəmirlər. Ya da təmiz bir stəkan ədədini dostlarına göstərmək üçün istəyirlər.

2. Avtomobil firmasından möhtəşəm bir iş! Çıxardıqları avtomobilin ətrafında gözlər var. Bir avtomobilin cazibədarlığı daha necə nümayiş oluna bilər?

Bir qəhvə firması “Hey, City that never sleeps. Wake up” şüarı ilə bilbordunu yerə,duman buraxan kanalizasiya qapaqlarının üstünə yapışdırılır. Beləcə qəhvənin tüstüsü da tamamlanır.Yaradıcılıqda sərhəd olmadığını izah edən ən yaxşı nümunələrdən biridir. Belə bir görünüşün cazibədarlığına çox az bir xərc ilə qapılmamaq qeyri- mümkündür. Sizcə on minlərlə yüz minlərlə insana birbaşa marka mesajı verməyin xərci nə qədər ola bilər?

Guerilla(Partizan) marketinq düşünənlərə təkliflər:

*Səbr

Çünki bir şeyi satmaq üçün çox böyük səbr lazımdır. Kiçik problemlərdən bezməmək, səbirli olmaq lazımdır.

 *Xəyal gücü

Həqiqətlərlə üzləşə bilmək qabiliyyəti, gələcəkdə nə olacağını da öncədən bilmək lazımdır.

*Həssaslıq

Partizan alverçiləri şəhərlərdə, ölkələrdə gündəmdə nələr olur, bu anda vəziyyət nəcədir həmişə izləyərlər.

*Sağlam bir şəxsiyyət

Eqonuz və şəxsiyyətiniz çox güclü olmalıdır. Sizin ətrafınızdakı insanlar, yoldaşlarınız dostunuz sizin satışınızdan bezərlər və sizə "bunu dəyişdir artıq, bundan sıxıldıq" deyərlər. Bu çox pis bir mesajdır və bunun qarşısında dayanacaq qədər güclü bir şəxsiyyətiniz olmalıdır.

*Dəyişməyə hazır olmaq

Partizanlar dəyişikliklərdən qorxmaz və dəyişikliyi çox sevər. "Bunu mən qucaqlamasam rəqiblərim qucaqlayar" deyə düşünər və dəyişikliyi əvvəl o reallaşdırar.

*Cömərdlik

Partizan hər zaman müştərimizə nəyi verə bilərəm, nəyi fəda edə bilərəm deyə düşünər. Müştərilərinizlə paylaşın, onları müvəffəqiyyətli etsəniz və ya gözləntilərini qarşılasanız siz də müvəffəqiyyətli olarsınız.

*Enerjili olmaq

Guerilla marketinqi çətindir və həmişə eyni şəkildə işləməyi tələb edir. Bu səbəblə hər zaman enerjili və çalışqan olmaq məcburiyyətindəsiniz.

*Maraq və öyrənmə istəyi

Partizan hər şey ilə maraqlanır, öyrənir. Çünki ətrafımızda öyrənəcək çox şey var. Qağayılar kimi yüksəklərdə uçmalı, dənizdəki balıqları görmək üçün yaxşıca alçalıb sonra təkrar yüksəlməlisiniz. Beləcə yeni inkişafları davamlı izləyə bilərsiniz.

*Fokuslanma

Partizanlar məqsədlərini, hədəflərinə boş yanaşmazlar. İşə fokuslanar,  işlərini mükəmməl vəziyyətə gətirməyə çalışarlar.

*Çox istiqamətli beyin

Bəzi insanların beyni tək istiqamətlidir. Hər yerdə xərclərlər, oxuyarlar, seyr edərlər, gəzərlər və s.,  lakin bu sadəcə beyinlərində qalar. Bəzilərinin beyni isə çox istiqamətlidir. Məlumatı alarlar bunu hərəkətə, tətbiqə çevirərlər. Əsil partizan məhz bu qabiliyyətə malik olandır.

Adət və ənənə hər cəmiyyətin keçmişdən gələn davranış formasını və mövqeyini əks etdirən ən qüvvətli elementlərdir. Hər ölkənin özünə aid adət ənənəsi olduğu kimi geyim, yemək və əyləncə tərzləri də bir-birindən fərqlidir. Bəziləri zamanla dəyişsə də cəmiyyət üçün çox böyük əhəmiyyət kəsb edən adət ənənələr cəmiyyətin həssas nöqtələrini təşkil edir.Yaxşı, adət ənənə içərisində cəmiyyətin güzgüsü olaraq xarakterizə edilən reklamın mövqeyi nədir? Hər hansı bir məhsul və ya xidmət haqqında insanları məlumatlandırmaq məqsədi olan reklamın mədəniyyətlə hansı əlaqəsi ola bilər?

Reklam və reklamcının cəmiyyət üzərində ki rolunu düşünsək, hər reklamcının bilməsi lazım olan müəyyən ictimai normalar var. Reklamcılar, işlərində bu normalardan kənara çıxmaması lazımdır. Əvvəlcə reklamcı dediyimiz adam cəmiyyətini çox yaxşı tanımalı və verəcəyi mesajların ən asan şəkildə qəbul edilməsini təmin edəcək, ictimai göstəriciləri doğru zamanda və yerdə ən təsirli şəkildə istifadə edə bilən adam olmalıdır. Bu müddət içərisində cəmiyyət nə qədər reklamdan təsirlənirsə, reklamda eyni nisbətdə cəmiyyətdən təsirlənərək formalaşır.

Maneəsiz bir universal sahə qurulmasını məqsəd qoyan, texnologiyanın inkişafı, ünsiyyətin artan sürəti və Dünyanın qloballaşması ilə birlikdə aradan qaldırılan sərhədlər, qlobal bazarlar arasındakı fərqləri da müəyyənləşdirərək, reklamda fərqli strategiyaların istifadə edilə biləcəyi ortaya qoyulmuşdur. Reklam, fərqli alt mədəniyyətlərə sahib cəmiyyətlərə səslənmək, xüsusilə indiki vaxtda beynəlxalq şirkətlərin inkişaf etdirməyə çalışdığı ən əhəmiyyətli güclərindən biridir. Cəmiyyəti ən sürətli şəkildə təsir edəcək vasitə də heç şübhəsiz reklam olaraq qarşımıza çıxmaqdadır.

Fiske, reklam prosesini belə açıqlayır; tamaşaçılar reklamları alır, mesajları pozar, öz alt-mədəniyyətlərinə daxil edər, öz məqsəd və əyləncələri üçün istifadə edərlər. Reklamcının burada əsas vəzifəsi isə qlobal marka imicini sarsıtmayacaq fərqli alt-mədəniyyətlərə sahib istehlakçıları qlokal reklam kompaniyaları ilə hərəkətə keçirmək olacaq.

QLOKALİZASİYA

QLOKALİZASİYA, Qlokal reklamdır.Bəs, nədir bu Qlokal reklam? Qlokal sözü, '' qlobal '' və '' lokal '' sözlərin birləşməsindən yaranıb. Qlobal markaların fərqli ölkələrdə, o ölkənin adət-ənənələrinə görə hazırladıqları və o ölkəyə aid mədəni göstəriciləri olan reklamlardır. Brendlər mədəni ünsürləri istifadə edərkən həm qlobal həm lokal ünsürlərdən faydalanar, beləcə istehlakçıya duyğusal baxımdan yaxınlaşmağı məqsəd hesab edər.

McDonald'sın mədəni xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq hazırlamış olduğu, balıqçılıq sektorunu əhatə edən və Norveç xalqına istiqamətli tətbiq etmiş olduğu kampaniyasından nümunə verək. McDonalds ilk addım da Norveçin ən yaxşı balıq resepti üçün bir yarışma elanı təşkil edərək, resept haqqında mesaj bildirmək üçün saytda bir blog açır. Beləcə, McDonalds öz menyusuna Norveç mədəniyyətinə aid bir məhsulu çıxarmış olur. McDonalds reklam ünsiyyətində isə, mesajlar vasitəsilə, mədəniyyətlə bağlı göstəricilərdən faydalanır. Glokal bir kampaniya yaradarkən ələ aldığı mədəni göstəriciləri isə belə sıralaya bilərik.

MƏDƏNİYYƏT GÖSTƏRİCİLƏRİ

-İkonlar (Rənglər, formalar ...)

-Qəhrəmanlar (Şəxslər)

-Mərasimlər

-Dəyərlər (inanclar...)

MCDONALDS REKLAM MESAJI

Yerli dəyərlərə əhəmiyyət verən qlobal bir markanın istehsal etdiyi bu məhsulu "LakseWrap" adıyla mesajını dəqiq bir şəkildə qarşı tərəfə çatdırmaqdadır.

Mesajda;

Lakse → Yerli

Wrap → Qlobal

Global bir marka olması, müəyyən ölkələr üçün hazırladıqları və yalnız o ölkəyə xas motivlərin istifadə edildiyi reklamı edilən məhsulun həmin bazarda mövqe qazandırılmağa çalışıldığı bir Qlokal reklamdır.

Marka imici strategiyasını inkişaf etdirən və tətbiq edən David Ogili olmuşdur.David Ogili, reklamçının ən əhəmiyyətli vəzifəsini açıqlayır."Reklam , markaya bir kimlik və şəxsiyyət deməkdir.Reklam marka imicinə əhəmiyyətli dəstək verir."

Marka imici, istehlakçının zehinində yaşayır. Bu səbəblə yalnız məhsul fərqliliyi deyil, markanın zehinlərdə fərqli imic təəsüratı yaratması lazımdır. Eyni məhsula və xidmətə sahib minlərlə bənzər marka içərisində fərqlilik yarada bilməyin ən əhəmiyyətli yollarından biri də doğru və təsiredici marka imici formalaşdıra bilməkdir. Bunu bacarmağın yolu isə markanın dəyərlərinə, varlıq səbəbinə və hədəflərinə uyğun marka kimliyi yaratmaqdan keçir.

Marka bir insan olsaydı necə bir şəxsiyyətə sahib olardı, nələr edərdi, harada yaşayardı, nə geyinərdi, idman edərdimi və s. sualları özünüzə soruşduğunuzda aldığınız cavablar, marka şəxsiyyətini ortaya çıxaracaq. Nəticəsində isə markanızın müəyyən duyğusal dəyərlərə sahib olduğunu görəcəksiniz. Marka imicini əks etdirməyin ən asan yolu olaraq görülən reklamlarda, istehlakçıyla ünsiyyət duyğusal dəyərlər və psixoloji faktorlar üzərindən qurulur.

2. Satış Vədi

Marka bu strategiya ilə təməl satış vədini, yəni markanın ən yaxşı nə etdiyini müəyyənləşdirərək bunu istehlakçıya təmin edəcəyi faydaların üzərindən reklam edilir.

Domino’s Pizza

Domino s Pizza'nın istifadə etdiyi "30 dəqiqədə qapınızda" kampaniyası təməl marka vədi üzərinə qurulmuş bir strategiyadır.

3.Lovemarks

Sevgi markası olmaq sədaqət tələb edir. Marka təkamülünün irəli mərhələsi olaraq adlandırılan Lovemarks olmaq təəssüf ki o qədər asan deyil. Hər şeydən və hər kəsdən sürətlə sıxıldığımız bu dövrdə markaların istehlakçıları ilə duyğusal bir əlaqə qurmaları gün keçdikcə daha da çətinləşir. Lovemark ola bilmək, markanın istehlakçısı ilə qüvvətli duyğusal əlaqələrə sahib olmasını tələb edir. Buna sahib olmaq isə istehlakçı ilə qurulan ünsiyyətdən keçir. Markanın romantik dəyərlərini sahiblənən istehlakçı isə artıq o markanın bir marka elçisi halına gəlir və sevilən markalar digərlərindən bir addım qabaqda yox bir sinif yuxarıda olur.

4.Yenidən Mövqeləndirmə Strategiyası

Hədəf kütlənin sürətli dəyişməsi bir çox firmanın sahib olduğu mövqeyini itirməsinə gətirib çıxarmaqdadır. Markaların, minlərlə məhsul və marketinq stratgiyası istehlakçının zehinindəki mövqeyini  gün getdikcə qorumaları çətinləşməkdədir. Zamanla markalar çıxardıqları mal ya da xidmətlər üçün yenidən mövqeləndirmə strategiyalarını tətbiq etməyə ehtiyac hiss edir.  Bu strategiya markanın, mövcud istifadə sahəsinin kənarındakı sahələrdə də yayılmasını nəzərdə tutur.

5. Mövqeləndirmə

1990-cı illərdən bu yana tətbiq olunan reklam strategiyasıdır. Bu strategiyaya görə məhsul ya da xidmət istehlakçının şüuruna müəyyən bir yerə yerləşdirilməyə, ona istehlakçı zehinində bir mövqe formalaşdırmağa çalışılır.

6.Ulduz Strategiyası

Ulduz halına gəlmiş bir adam ya da şəxslərlə bütünləşdirərək markanın qısa müddətdə ulduz halına gəlməsi nəzərdə tutulur.

Önümüzdəki dövrdə marketinq anlayışını nəzərə alsaq, təşkilatı işlərin müştərilərə qüsursuz bir xidmət verməsi üçün, inkişaf edən və texnologiyaya lazımi investisiyalar qoyan markaların qazanacağı bir il olacaq. Xüsusilə e-ticarət sahəsində uğurlarını qısa zamanda göstərəcək olan ''Omni-Channel'' gərək fiziki gərək də rəqəmsal mühitdə əhəmiyyətini hər keçən gün artırır.

Artıq müştərilər markaların təqdim etdiyi məhsul və ya xidmətləri telefonla axtararaq, tətbiqi proqramlarını yükləyərək, planşet və ya PC üzərindən fərqli kanallardan marka ilə tanış olaraq alver təcrübəsi yaşamaq istəyir. Bu ehtiyacdan ortaya çıxan Omni-Channel anlayışı, markaların gələcək illərdə marketinq strategiyaları arasında əhəmiyyətli bir yer alacağı kimi görsənir.

Multi-Channel marketinq İstehlakçını hər hansı bir kanalda tutmağı hədəfləyəkən, yeni trend Omni-Channel marketinq isə markaların müştərilərinə həm fiziki həm də rəqəmsal kanallarının hamısında bütöv bir təcrübə imkanı təqdim edir. Müştəri bir kanalda əməliyyatın tam ortasında bir problemlə qarşılaşdıqda, başqa bir kanaldan problemi həll edib prosesə davam etmək üçün ən başa dönmək məcburiyyətində qalırdı. Omni-Channel anlayışı ilə fərqli kanallar bir-birlərinə bir bütün və kəsintisiz olaraq birləşdirildi. Beləcə müştərinin bir kanaldan başladığı alverə başqa bir kanaldan davam etməsinə imkan tanındı.

Məhsul araşdırmasını və qiymət müqayisəsini fiziki mağazada edib, alverini rəqəmsal kanalda sonlandıran istehlakçılara, hər kanalda eyni təcrübəni yaşatmağı bacaran markalar, hər zaman seçilən və sevilən markalar olmağa davam edəcək.

Domain nədir? Domain və ya domain adı istifadəçilərin sayta müraciət etdikləri zaman daxil edəcəkləri resursun ünvanına deyilir. Domain veb saytların internetdəki adı və adresidir. Bu adres olmadan internet istifadəçiləri veb saytlara girə bilməzlər. Domen İP adresi adlanan kompüterlərin birbirini tanıması üçün istifadə olunan nömrələmə sisteminin bəsitləşidirilmiş və kəlimələr ilə ifadə edilən formasıdır. Veb saytları ziyarət etmək istəyənlərin ip adresləri bilmələri çətin olacağı üçün domen alaraq sayt daha asan yadda qalan bir hala gətirilir.

Domain internet üzərində kəlimələrin ya da rəqəmlərin qeydiyyat edildiyi adlardır. Web saytlarının adlarının olması yəni adreslərinin olması məcburidir. Domain olmazsa web saytları sadəcə İP adresləri üzərindən işləyə bilər.

Domain internet mühitində yerləşdirilmiş hər hansı bir resursun qısa formada təsvirində istifadə olunur. Bunu belə təsvir edə bilərik ki, internetin hər hansı bir səhifəsində yerləşdirilmiş veb resursunu tapmaq üçün biz mütləq onun İP ünvanını bilməliyik. İnternetə bağlı olan hər bir kompüterin İP ünvanı mövcuddur. Bunu telefon şəbəkəsinə bənzədə bilərik. Necə ki, mobil telefon şəbəkəsinə bağlı olan mobil qurğusunun hökmən bir nömrəsi vardır, eləcədə hər bir server, hər bir kompüter şəbəkəyə bağlıdırsa  onun bir İP nömrəsi vardır. Amma hər hansı bir abonentə zəng vurmaq üçün biz onun nömrəsini yaddaşda saxlamırıq. Belə ki, bizim telefonda ünvan dəftərçəsi var və biz orada abonentin adını da yazmış oluruq. Biz adla tapıb, istədiyimiz adama zəng vura bilərik. Həmin qaydada domain adıda serverin İP-nə bağlı olan bir addır və həmin ada müraciət etdiyimiz zaman serverə qoşulur və sayta, veb resursa aid olan fayllar görünür.  Browzerin ünvan sətirində domain adı yazıldığı zaman bizə lazım olan saytı çağırmış oluruq.

Domenlər ən az 1 ən çox 10 il arasında alına bilir. Ən az 2 ən çox 63 simvoldan ibarət ola bilər. Hərf, rəqəm və - işarəsi domainlərdə istifadə edilmir.

Beynəlxalq razılaşmaya əsasən, hər bir ölkəyə saytın müəyyən dövlətə aidiyyatını bildirən birinci səviyyəli domen adı verilmişdir : .az, .ru, .by, .uk, .ua, .fr və s. Həmçinin saytın fəaliyyət istiqaməti ilə bağlı olan bir sıra birinci səviyyəli domen mövcuddur: .gov — dövlət, .com — kommersiya, .edu — təhsil və digərləri. İkinci səviyyəli domain saytın adından ibarətdir. Domen almaq üçün səlahiyyətli təşkilata, domen registratoruna müraciət etmək lazımdır.

DOMEN GENİŞLƏNMƏSİ NƏ MƏNA İFADƏ EDİR?

com – kommersiya təşkilatları

org – qeyri- kommersiya təşkilatları

edu – təhsil müəssisələri

biz – sahibkarlıq fəaliyyəti

gov – dövlət və yerli özünü idarə orqanları

info – kütləvi informasiya vasitələri

name – fiziki şəxslər

net – İnternet şəbəkəsinin inkişafında iştirak edən təşkilatlar və layihələr üçün.

.com İLƏ .az ARASINDA NƏ FƏRQ VAR?

.com beynəlxalq bir domen uzantısıdır. .az isə Azərbaycan üçün nəzərdə tutulub.

Web sayt nədir? Hər hansı bir müəssəsinin kimliyinin əks etdirilməsi və təqdimat fəaliyyətlərinin reallaşması məqsədi ilə milli və beynəlxalq şəbəkə mühitində nəşr olunan online sistemlərə web sayt (və ya veb səhifəsi) deyilir. Web sayt , internet üçün nəzərdə tutulmuş, ən azı bir hiperkeçidə malik olan, xüsusi format olunmuş və özündə mətn (text), qrafika (graphic), istinadları (hyperlink) və animasiyaları (animation) göstərən sənəddir. Veb sayt yalnız internet üzərində işləyən bir servisdir. Hər bir sayt ən azı bir serverdə yerləşdirilmiş faylların bir-biri ilə əlaqələndirilməsindən yaradılmış bir qovluqdur. Saytlara internet şəbəkəsi vasitəsilə baxmaq imkanı yaradılır və beləliklə informasiya yayımı qat-qat asanlaşdırılmış olur.

Dinamiklik və interaktivlik artırıldıqca saytlar virtual ofis, media mərkəz, onlayn mağaza kimi bir çox funksiyaları özündə cəmləməyə başladı. Müasir həyatımızda demək olar ki, nə qədər biznes növü varsa o qədər də sayt var. İndi təkcə hər bir şirkət deyil, hər kəs özünün personal saytının (blog) olmasına çalışır. Saytlar informasiya mübadiləsində yeni, eyni zamanda əvəz olunmaz texnologiyaya çevrilmişdir. Çünki sayt üçün şirkət və ya insandan fərqli olaraq istirahət etmək lazım deyil. Saytları internet üzərindən həftənin 7 günü 24 saat fasiləsiz olaraq ziyarət etmək mümkündür. Eyni zamanda mağaza, ofis, satıcı və katibə kimi saymaqla bitməyən bir çox funksiyaları yerinə yetirərkən bir dəfə düzgün hazırlanmış iş sayəsində illərlə səhvsiz çalışma bacarığı vardır. Web sayt nədir? sualı daha çox onlayn dünya ilə yeni tanış olan şəxslərin internetdə axtarış etdiyi mövzulardandır.

Bütün bu üstünlüklərə baxmayaraq hazırlanması və işlədilməsi qat-qat az maliyyə dəstəyi tələb edir ki, bu da saytları hər kəs üçün əlçatan bir alətə çevirir. Bundan əlavə veb sayt ən səmərəli və asan reklam növüdür. Sayt sizin şirkətinizin və ya biznesinizin bütün dünyaya çıxışını təmin edir. Web sayt sizin həm peşəkarlığınızın həmdə biznesinizin göstəricisidir.

Web saytların növləri

Veb səhifələr 2 cür olurlar:   

• Statik

• Dinamik

*Statik veb səhifələr "təmiz" HTML teqlərindən ibarət olurlar.

*Dinamik veb səhifələrdə aktiv kodlardan istifadə edilir: RNR, ASR, SSI... və s.

Statik Veb səhifələrdə səhifə brauzerə göndərilməzdən öncə göstərilən tarix hər dəfə veb master tərəfindən dəyişdirilirsə, dinamik veb səhifələrdə tarix veb serverdə avtomatik dəyişilir. Web sayt nədir? mövzusunda diqqət edilməli olan bir digər amil isə, veb saytın bütün səhifələri ümumi struktura və quruluşa malik olmalıdırlar.

Veb səhifəyə daxil olan əsas elementlər:

*Səhifənin başlığı (banner);

*Naviqasiya elementləri (menyu) – bir səhifədən digərinə keçmək üçün istifadə olunur;

*Qrafik təsvirlər;

*Mətn blokları.

Veb sayt– HTTP/HTTPS protokolları vasitəsilə İnternetdə müraciət etmək mümkün olan, eyni mövzulu veb səhifələrin yığımıdır. Veb saytların ümumi yığımı Ümumdünya hörümçək torunu (World Wide Web ----www.) yaradır.

 Veb saytların səhifələri ümumi domen ünvan altında birləşmiş olurlar və eyni məntiqi struktura malikdirlər. Veb sayt anlayışı hostinq, server, provayder, domen, şəbəkə və s. anlayışlarla sıx bağlıdır. İnternet texnologiyaları inkişaf etdikcə bir serverdə (kompüterdə) çoxlu sayda domen və veb saytlar yerləşdirmək mümkündür.

Ümumdünya hörümçək toru virtual aləmdə hörümçək şəbəkələri kimi bir-biri ilə əlaqəli səhifələrdən, İnternet üzərində işləyən və "www" ilə başlayan ünvanlardakı səhifələrin göstərilməsini təmin edən servisdir.

Web sayt nədir? Dünyada ilk veb sayt 6 avqust 1991-ci ildə Tim Barners-Li (Tim Burners-Lee) tərəfindən yaradılmışdır. Həmin saytda o, World Wide Web (WWW) yeni texnologiyası haqqında ümumi anlayış verərək, URL ünvanlaşma sistemi və HTML dili haqqında danışır. Həmin saytda veb serverlərin və veb brauzerlərin qurulması və işi ilə bağlı da informasiya verilirdi. Həmin sayt dünyada ilk İnternet-kataloqdur. Belə ki, Tim Barners-Li burada digər saytlara keçidlərin siyahısını da göstərdi.

Tim Barners-Li hesab edirdi ki, hipermətnlərdən istifadə etməklə şəbəkələrdə informasiya mübadiləsini çox sürətlə və effektiv aparmaq mümkündür. Bu ideyanı həyata keçirmək üçün o, hələ 1980-cı ildə Enquire proqram təminatını yaratdı. 1991-ci ildə CERN-də WWW standartı təsdiq olundu. Tim Barners-Li veb-texnologiyasının – HTTP, URI/URL və HTML atası hesab edilir.

Veb səhifələr üçün proqramlaşdırma dilləri

*HTML (HiperText Markup Language) çox tanınmış, sadə bir dil olmaqla, mətnin formatlaşdırılması, şəkillərin əlavə olunması, şiriftlərin və rənglərin verilməsi, istinadların və cədvəllərin tərtib olunması kimi elementar əmrlərə malikdir. Çox WEB- səhifələr HTML- də və onun genişləndirilmiş variantlarında yazılmışdır.

*PERL dili 1980-cı illərdə işlənib hazırlandı. O, böyük mətn fayllarının effektiv emal olunması, mətn hesabatlarının generasiya olunması və məsələlərin idarə olunması vasitəsi kimi yaradılmışdı. Onun sətrlərlə, massivlərlə işləmək funksiyaları, verilənlərin çevrilməsi vasitələri, sistem informasiya ilə işləmək imkanları da çox genişdir.

*PHP- dinamik veb səhifələr yaratmaq üçün nəzərdə tutulmuş bir skriptləşdirmə dilidir. 1994-cü ildə Rasmus Lerdorf CGI alətlərini yazmağa başladı və daha sonra 1995-ci ildə onları mükəmməlləşdirərək PHP dilini ortaya çıxartdı. Əksər hallarda PHP, Linux əməliyyat sistemi, MySQL məlumatlar bazası və Apache veb serveri qısa olaraq LAMP kimi (Linux, Apache, MySQL, PHP) yazılır. Web sayt nədir? və veb saytla bağlı daha bir çox mövzuda ətraflı məlumatı WebCoder.az saytında tapa bilərsiniz.

Keyfiyyətli bir veb saytda mütləq olmalı olan bir neçə amili nəzərdən keçirək.

1) Təmiz və Peşəkar Dizayn

Veb saytınız sizinlə müştəriləriniz arasında ünsiyyət vasitəsidir. İstifadəçilər veb saytınız vasitəsilə sizin və ya müəssisıniz barəsində ilk təəssüratlarını alırlar. Saytınız maraqlı bir şəkildə tərtib edilərsə, qarşı tərəfdə peşəkarlıq hissi yarada bilərsiniz. Əks halda, saytınızın dizaynı pis olarsa (narahatlıq verən rənglər, keyfiyyətsiz görüntü və s.) bundan iş kimliyiniz də zərər çəkəcək. Dizayn hissəsində diqqət çəkəcəyiniz ilk şey, ardıcıl və sadə dizaynlardan istifadə etmənizdir. Qarışıq və göz yoran dizaynlar həm istifadəçini çaşdıracaq, həm də saytınızın axtarış həcminin azalmasına səbəb olacaq. Sadə, lakin təəccüblü rənglər seçərək xoş bir rəng sxemi yarada bilərsiniz. Webcoder.az saytında yerləşdirilən Web sayt nədir? blogumuzu oxuyaraq saytınız üçün ən vacib amillər barəsində məlumat əldə edə bilərsiniz.

2) Mobil Cihazlara Uyğunluq

Bilməlisiniz ki, müasir dövrdə mobil cihazlara uyğun olmayan bir saytla rastlaşmaq çox çətindir. Mobil veb saytların üstünlük təşkil etdiyi rəqəmsal dünyada, mobil cihazlara uyğunlaşa bilməyən saytlar həm müştəri itkisinə, həm də məğlubiyyətə səbəb olacaq. Mobil uyğunluğu olmayan saytlar yalnız müştəriləriniz üçün deyil, həm də axtarış sistemləri üçün mənfi olaraq qəbul edilir. Mobil cihazlarla uyğun bir veb saytın asanlıqla axtarış sistemləri tərəfindən indeksləndiyini də qeyd etmək lazımdır. Kim heç bir cihazda əla görünən mükəmməl bir veb saytına sahib olmaq istəməz ki?

3) İstifadəçi Yönümlü Olmaq və Məntiqi Ardıcıllıq

İnternetdən və veb saytınızdan istifadə edənlərin potensial müştəriləriniz və ya istifadəçiləriniz olduğunu nəzərə alsaq, veb saytınızın istifadəçi yönümlü olması danılmaz bir həqiqətdir. Yalnız müştəriləriniz və ya istifadəçiləriniz üçün deyil, həm də saytınızı asanlıqla idarə etməyiniz üçün istifadəçi yönümlü və məntiqi olaraq hazırlanmış bir sayta sahib olmalısınız.
Qısacası saytda gəzmək və saytdan istifadə etmək son dərəcə asan olmalıdır. Web sayt nədir? mövzusunda diqqət edilməli bir digər amil isə veb saytınızın kənar təhlükələrə qarşı təhlükəsiz olmasıdır. Müvafiq məlumatları əldə etmək və ya müvafiq səhifələrdə gəzmək üçün sadə əməliyyatlar aparılmalıdır. Saytda naviqasiya intuitiv olmalıdır. Sayt məlumatlarının saytda asanlıqla görünməsini təmin etmək üçün diqqətli olmaq lazımdır. Saytınızda istifadəçinin hal-hazırda hansı səhifədə olduğu, hansı xidmət və ya məhsulları incələdiyi və qarşı tərəfin sizinlə necə əlaqə quracağınız aydın olmalıdır.

4) Veb Saytınızın Sürəti

Virtual dünyada bir xidmət almaq istədiyiniz zaman, bu xidmətə ən qısa zamanda çatmağı hədəfləyirsiniz. Bu, veb saytınızı ziyarət edən insanlara da aiddir. Saytın ən qısa zamanda açılması istifadəçilərin xidmətə və ya məhsula eyni sürətlə çatması deməkdir. İstifadəçilər məhsul səhifəsinə və ya xidmət səhifəsinə daxil olmaqda çətinlik çəkirlərsə və uzun müddət gözləmələri lazımdırsa bu zaman tezliklə o saytı tərk edəcəklər. Saytınızın açılma sürəti və ya səhifələr arasındakı açılış sürəti mümkün olan minimum vaxta endirilməlidir. Daha sürətli veb saytlar üçün CDN Xidmətindən istifadə edə bilərsiniz.

5) Aktual Qalmaq

Veb saytınızın köhnə bir kodlaşdırma infrastrukturu varsa, inkişafdan uzaq qalırsınız. İnkişafdan uzaq olmaq müştərilərdən və istifadəçilərdən uzaqlaşmaq deməkdir. HTML5 və CSS3 kimi texnologiyalardan istifadə edilərək hazırlanan veb saytlar üçün daha çox optimizasiya işləri görülməli və yeniliklər izlənilməlidir. Web sayt nədir? mövzusuna diqqət yetirərək  və mövcud texnologiya elementlərini izləyərək veb saytınızı buna uyğun olaraq yenidən dizayn edə və redaktə edə bilərsiniz.

Korporativ üslub nədir? Hər hansı bir şirkətin (firmanın) ticari quruluşunun, onun məhsul və ya xidmətinin seçilmə və yaddaqalma strategiyasını, gücünü göstərən, strukturunu ifadə edən vizual, yazılı, səsli məhsullardan ibarət üslubdur. Şirkətin (firmanın) kimliyinin əks olunması, özünütanıtma mexanizmini (ilk təəssüratı) davam etdirən nümayəndəsidir.

İnkişaf edən iqtisadi mühitdə sizi rəqiblərinizdən fərqləndirən və hədəf kütlənizi təmin edən işlərin hamısını korporativ üslub fəaliyyəti olaraq adlandıra bilərik.

Korporativ üslub məhsulları

Vizitkart

• Buklet, Flayer
• Kataloq
• Zərf 
• Blank
• Faktura
• Afişa
• Fayl, CD 
• Promo məhsullar
• Korporativ geyim və aksessuarlar
• Fərdi təqdimat kartları